10

EU U? ^)^łf\ J\ D D S? ^    & Limit wydruku: O

iLiorary Keaaer

Strona 13/228

1 x

£1 © © © &

Rozdział 1

Organizacja bezpieczeństwa i porządku publicznego od powstania państwa do utraty niepodległości w 1795 roku

1.1. Organizacja bezpieczeństwa państwa w okresie wczesnopiastowskim, rozbicia dzielnicowego i monarchii stanowej

Patrymonialny charakter państwa w okresie wczesnopiastowskim opierał się na koncepcji, iż jest ono całkowity własnością monarchy. Władca mógł nim dysponować beż żadnych ograniczeń, gdyż kwestię państwa postrzegano w kategoriach prywatnoprawnych. Nic było potrzeby rozróżniania własności prywatnej panującego i własności państwowej. Stanowił)' one jedność. W związku z tym w administracji okre.su monarchii patrymonialncj nie rozróżniano urzędów książęcych od państwowych - najwyżsi urzędnicy dworscy byli jednocześnie najwyższymi urzędnikami administracji państwowej. W okresie od powstania państwa polskiego w X wieku do rozbicia dzielnicowego w XII wieku uformował się system dworskich i lokalnych organów władzy książęcej. W dużym stopniu opierał się na wzorcach państwa karolińskiego. Administracja książęca w tym czasie obejmowała dość wąski zakres, ograniczała się do kontaktów zewnętrznych, zarządu wojskowego, sądowego i skarbowego. Realizacją tych zadań zajmował się skromny aparat władzy państwowej (urzędniczej).

Na dworze większości książąt piastowskich najwyższą godność pełnił urzędnik, który nosił tytuł jcomef, co w języku polskim znaczyło kmieć. Tytuł ten nosił też urzędnik pełniący funkcję naczelnika okręgu administracyjnego, czyli grodu. Zatem funkcja ta oznaczała zarówno przedstawiciela elity dworu książęcego, jak tez lokalnego możnowiadcę pełniącego funkcje administracyjne. Odpowiednikiem jego na Węgrzech był źupan. W czasach kolonizacji na prawie niemieckim, słowo „kmieć” całkowicie zmieniło znaczenie, kmieciem nazywano chłopa, który zachował wolność osobistą.