20

EU U? ^)^łf\ J\ D D S? ^    & Limit wydruku: O

- iLiorary Keaaer

Strona 20/228

£1 © © © &

Ti^Bj Orgtnuacp berpleuenstwa l porządku publicznego od powsUnu pastwa do utraty mepodległoia w 1795 roku

Z biegiem czasu grody i zamki książęce zaczęły się przekształcać w ośrodki miejskie. Specyfika zbiorowości miejskiej sprzyjała jednak zjawiskom kryminogennym. Bardzo szybko ukształtowała się grupa społeczna rekrutująca się ze zbiegłych chłopów pańszczyźnianych, żebraków, włóczęgów i zwykłych awanturników, która tworzyła tzw. margines społeczny.

Proces lokacji miast polskich na prawic niemieckim powodował przejmowanie władzy w miastach przez ich mieszkańców. Burmistrz wraz z radą miejską kreował więc politykę lokalną także w zakresie ochrony porządku publicznego. W tym celu tworzono specjalne organy lub powoływano pojedynczych funkcjonariuszy, którzy pełnili obowiązki stróżów porządku w ośrodkach miejskich (np. tłumacz, prokurator, instygator, syndyk, hut man t.

We Lwowie istniał urząd tłumacza. Wykonywał on przede wszystkim zadania policji handlowej, ale łączył z tą funkcją pewne zadania policji politycznej. W trakcie kontroli handlowej zajmował się obserwacją działalności szpiegowskiej na wschodnich terenach Rzeczpospolitej, szczególnie ze strony tureckiej. Dlatego też musiał wykazać się znajomością języków obcych.

Hutman pełnił służbę nie tylko na rzecz miasta, ale także państwa. W składanej przed radą miejską przysiędze zobowiązywał się nie tylko przestrzegać praw miejskich, mieć „w dobrej pieczy" obcych kupców, ale także donosić magistratowi o czynach tychże kupców przeciw miastu, prawu składu miasta albo przeciw całej Koronie.

W miastach królewskich przy sądach miejskich na mocy uchwał rad miejskich ustanowiono urząd instygatora miejskiego. Byli to urzędnicy policji sądowej, ich zadaniem było czuwanie nad prawidłowym przebiegiem sesji sądowych i pozywanie z urzędu osób zakłócających funkcjonowanie magistratu. Ponadto instygator przeprowadzał wstępne śledztwo, jeśli dowiedział się sam o popełnionych czynach przestępczych na terenie miasta. Wówczas zawiadamiał magistrat o niewłaściwym zachowaniu mieszczan i wszelkich zakłóceniach porządku publicznego w mieście. W sprawach kryminalnych instygator stawał w sądzie wraz z dclatorem (oskarżycielem prywatnym), popierając jego skargę. 7akres obowiązków instygatora był bardzo szeroki, do jego kompetencji należała nawet dbałość o moralność mieszkańców miasta. Nie we wszystkich ośrodkach miejskich w Polsce powoływano ten urząd, nie było go na przykład w Warszawie w drugiej połowic XVII wieku. W tych miastach podobne zadania wykonywał syndyk.

Syndyk zajmował wysoką pozycję w hierarchii urzędniczej miasta dawnej PołskL Urzędnicy pełniący tę funkcję, często wywodzący się ze szlachty, reprezentowali interesy miast przed sądami krajowymi i zagranicznymi oraz przed królem. Pełnili również pewne funkcje natury policyjnej, m.in. podatkowe. Szczególną rolę odgrywał syndyk warszawski, którego działalność uzupełniała działania straży marszałkowskiej.

F* Ite!ix iLibrary Reader

Kinga (niedostępna/...

09:17