400

402 Wiek państw narodowych

że kraj ten zachowywał pewien dystans wobec swoich sąsiadów. Teraz jednak rząd Abd an-Nasira zaczął traktować swoje państwo jako część świata arabskiego, uznając się za jego naturalnego przywódcę. To przywództwo, uważali, winno być wykorzystane w celu wywołania rewolucji społecznej, która doprowadziłaby do państwowej własności środków produkcji lub kontroli nad nimi, redystrybucji dochodów, co miało odgrywać zasadniczą rolę w maksymalizacji sił narodowych i w zdobywaniu masowego poparcia dla władz.

Program reform społecznych był usprawiedliwiała idea specyficznego „socjalizmu arabskiego”, systemu zajmującego pośrednią pozycję między marksizmem, który mówił o konfliktach klasowych oraz kapitalizmem, który oznaczał prymat interesów indywidualnych i dominację klas dysponujących środkami produkcji. W „socjalizmie arabskim” całe społeczeństwo winno się skupiać wokół rządu, który realizował wspólne cele. Th idea została później sformułowana w „Karcie Narodowej” z 1962 roku:

Rewolucja jest sposobem wyzwolenia się narodu arabskiego z kajdan, wyzbycia się ciemnej przeszłości, która go obciąża [...]. Jest jedyną drogą do pokonania zacofania, które zostało mu narzucone w wyniku ucisku i wyzysku [...], do stawienia czoła wyzwaniu rzuconemu Arabom i innym nierozwiniętym narodom: wyzwaniu, jakie stawiają zadziwiające odkrycia naukowe, które sprawiają, że rośnie przepaść między krajami rozwiniętymi a zacofanymi. [,..] Całe wieki cierpień i nadziei w końcu otwarły jasne cele arabskiej walki. Te cele, które stanowią rzeczywisty wyraz arabskiej świadomości, to wolność, socjalizm i jedność Dzisiaj wolność oznacza wolność kraju i obywateli. Socjalizm stał się środkiem i celem: samowystarczalnością i sprawiedliwością. Droga do jedności to ludowe wezwanie do odtworzenia naturalnego porządku jednego narodu¹.

Uznano, że demokracja polityczna jest niemożliwa bez demokracji socjalistycznej, a to oznaczało społeczną własność środków transportu i innych służb publicznych, takich jak banki i kompanie ubezpieczeniowe, przemysł ciężki i lekki i - co szczególnie ważne - handel zagraniczny. Obowiązywać powinna równość szans dla wszystkich w zakresie opieki zdrowotnej i oświaty - nie tylko mężczyzn, ate i kobiet; należało zachęcać do planowania rodziny. Podziały klasowe powinny zniknąć w ramach jedności narodowej, ustąpić także powinny różnice między poszczególnymi krajami arabskimi. Egipt winien nawoływać do jedności arabskiej i nie przyjmować argumentu, że stanowić to może mieszanie się w wewnętrzne sprawy innych państw. W ciągu kilku następnych lat reformy społeczne podejmowano z wielkim wigorem: ograniczano liczbę godzin pracy, określono wysokość minimalnej płacy, rozwinięto system opieki medycznej, dochody z przemysłu rozdzielano na ubezpiecznia i służby społeczne. Te

¹ Departament Informacji, Maśrii’ al-mitaą, Kair 1962, s. 13 i nast.; przekład angielski: S. Hanna i G. H. Gardner (oprać.), Arab Socialism, Londyn 1969, s. 344-345.