klsti295

L MOSZYŃSKI! KULTUBA LUDOWA SŁOWIAN

rzystych nici osnowy 1, 3, 5, zapomocą

300. 1. Tkanina zwykła. — 2. Tkanina t. zw. czy-nowata, tkana w cztery nicielnice. Rys. autor.

"1.    i.

Drugą cechą wyższego tkactwa jest mechanizm, zapomocą którego tworzy się tak zwany ziew (fach). Rysunek 301, A i A¹ najlepiej nam to objaśni. Widzimy na nim, że dzięki podniesieniu niepa-schematycznie wyobrażonej nicielnicy, utworzyło się wolne przejście między temi nićmi, a nićmi parzystemi. Przez to przejście może być przetknięty wątek i w ten sposób odrazu zajmie on całą szerokość osnowy. Gdyby jednak tworzono ziew tylko po jednej stronie osnowy, jak na rys. 301 A, tedy wątek nie zostałby wcale zapleciony między parzyste a nieparzyste nici osnowy, i przy powtórnem podniesieniu nicielnicy odsłoniętoby go zpowrotem. Aby temu zaradzić utworzono w prymitywnych krosienkach tkackich jeden ziew stały, a drugi wtórny (fig. 301, Ba i B‘p). Taką jest zasada drobnych krosi enek nicielnicowych (fig. 302), używanych do wyrobu wąskich pasków w wielu okolicach Białorusi, a także na Polesiu etc., znanych zresztą i poza granicami Słowiańszczyzny (np. u ludów bałtyckich).

335. Bardzo oryginalne technicznie rozwiązanie sprawy ziewu przedstawiają krosienka tabliczkowe (fig. 303). W niektórych krajach (np. na Łotwie etc.) są zresztą używane pojedyncze tabliczki o 4-ch otworkach przy wiciu sznurów. Krosienka jednak składają się z mniej lub więcej znacznej ilości tabliczek i służą do wyrobu wąskich pasków. Tabliczki są w tym wypadku ułożone obok siebie, jak pokazuje rysunek 303, a zamykanie ^{80L Schemal}>'> wyobrażające tworzenie .    ¹    ,    , się ziewu podczas tkania (objaśnione

wątku w osnowie następuje wsku-    _{w t}^PekScie). _Rys. _auti,_r.^J

tek obracania niemi w kierunku

strzałki zegarowej" i odwrotnym, przyczem po każdej ćwierci obrotu przetyka się wątek nanowo.