klsti610

640

K. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁOWIAN

tych ze sobą części. Szczególnie zajmujące jest przy-tem, że te części bywają zarówno na południu Europy u Słowian bałkańskich (fig. 518, 4; tablica XXVII), jak i na północy (np. u Estów) charakterystycznie wygięte, przypominając poniekąd konstrukcję niektórych dwukołowych wózków, używanych w starożytności.

stałe w ten sposób, że dawny łącznik skrócono od przedniego końca i dodano do niego żerdkę rozwierającą, czyli tak zwaną rozworę. Tak powstały wozy roz worowe zachodnio-małoruskie, polskie i t. d., w rodzaju wyobrażonego na fig. 518, g; przyczem niewątpliwie oddziaływały tu wzory, przychodzące z zachodu. — Ozy jednak takie były wogóle pierwsze początki roz worowego wozu i czy z genetycznego punktu widzenia usprawiedliwione byłoby uważanie tego wozu za podtyp jednołącznikowego prymitywnego, w rodzaju wyobrażonego na fig. 518, 2, — to zdaje się być dość wątpliwe. Przedewszyst-kiem na znacznych obszarach Słowiańszczyznjr, gdzie ten wóz panuje, skrócony łącznik nie nosi nazwy, używanej w liczbie pojedynczej, lecz stale mówi się o nim w liczbie mnogiej, np. skręty albo śnice i t. p.; po wtóre — co daleko ważniejsze — ów łącznik w wielu krajach istotnie bywa złożony nie z jednej, lecz z dwu oddzielnych, spię-

519. Wóz besermjański; pow. Głazov, gub. Vjatka, Z. S. S. R. (Wg fotografji w zbiorach I. N. A. Tow. Nauk. Warsz.).

Tak jednak, czy inaczej rozwinęło się rozwo-rowe łączenie, dziś jest ono niewątpliwie najdo-skonalszem. W zgodzie też z tom spotykamy się

z niein na rozległych obszarach krajów niemieckich, bałtyckich, w Estonji, w całej Słowiańszczyźnie zachodniej, poczęści na północnej i zachodniej Białorusi i zachodniej Matorusi, a dalej na Węgrzech i w Rumunji oraz w iirzylegających od południa krajach bał-kańsko-słowiańskieh aż do południowo-wschodnich krańców Bułgarji włącznie. Zasiąg jego jest zupełnie zwarty i w stosunku do zasięgu odmiennych sposobów łączenia zajmuje mniej więcej stanowisko centralne.

Wóz. d w u ł ą c z n i k o w y jest bezporó wnania prymitywniejszy (fig. 518, 5). Przód i tył są w nim połączone całkiem sztywno zapo-mocą dwu drągów. Tego rodzaju, niedające się skracać ani podłużać