klszesz104

843

Fig. 61. Nasad wozu z b. gub. połtaw-skiej. Ukraina. H. Pavłućkyj, Istorija ukr. ornamentu, Kijów, r. 1927, tabl. 3

ROZDZIAŁ U. PLASTYKA

towy ale ciemniejszy i zwykle cegla-sty lub brunatny (porówn. § 631).

Fig. 62. Górna część (łopatka) przęślicy łopa-tkowatego typu.

Wielkorusb

Takie lub podobne (wielokolorowe) przyozdabianie naczyń spotykamy dziś przede wszystkim na ogromnym zwartym obszarze, obejmującym pewną część Małorusi i południowej Białorusi, a z drugiej strony — w niektórych prowincjach Słowiańszczyzny bałkańskiej. W innych krajach widzieć można mniej lub więcej często polichromię z ornamentacją głównie roślinną lub w ogóle zdradzającą wpływy zdobnictwa wyższego, nie ludowego; towarzyszy jej polewa (fig. 109 a i b).

Do najmłodszych a pięknych nabytków ozdobnej małomiasteczkowej i wiejskiej ceramiki słowiańskiej należy tzw. „majolika" w rodzaju pokuckiej, oraz prawdziwa majolika w rodzaju występującej na Sło waczyźnie etc. Ale te rzeczy nas tu, jako rozwa■ żających przede wszystkim starsze elementy sztuki ludowej Słowian, bliżej zajmować nie mogą. Ograniczymy się więc już tylko do napomknienia o bar dzo interesującej z pewnych względów ceramice po lewanej wołyńskiej z okolic Krzemieńca, wyobrażo nej na fig. 112 i 113. Ceramika ta bowiem dość dziw nie — choć zapewne przypadkowo lub na drodze związ ków okrężnych — przypomina niektóre dawne wyroby omówione niżej na innym miejscu (ob. s. 852 § 655).

Bezpośrednie dane archeologii przed- i wczesno-historycznej potwierdzają wyniki porównawczych rozważań etnograficznych, wykazując, że ornament mniej albo więcej podobny do wyobrażonego na fig. 110 i i 2, 1112 właściwy był Słowianom w okresie, z jakiego ich znamy najwcześniej. Naprzód stanowiły go głównie ryte równoległe linie (proste i faliste^{1 2 3}), później - te same motywy, ale malowane i uzupełnione nieudolnymi plamami czy ukośnymi kreskami etc.³.

Zarówno zresztą owe ornamenty ryte, jak i późniejsze,

1

Styl zdobienia północno-wielkoruski (b. gub. Archangielsk, Ołonieck itp.); dokładna proweniencja nieznana. A. Bobrinskij, Narodtiyja russkija derevjannyja izdglija, r. 1910-11, tabl. 99 fig. 10.

2

* Co do zasięgu linii falistej jako ornamentu zdobiącego ceramikę, ob. ni. i. moje Badania nad pochodzeniem i pierwotną kulturą Słowian, cz, I, r. 1925, s. 67 odn. 284.

3

Ob. np. L. Niederle, Rukov£t’ slovanskć archeologie, r. 193!, str. 253, fig. 121.