klszesz217

1036 l. MOSZYŃSKI:

1036 l. MOSZYŃSKI:

Fig. 235. Fragment korowodu. Vrlika. Dalmacja. N. Bruck-Auffenberg 1. c. s. 19.

bałkańskie przeważna część etnografów opisuje zupełnie niedostatecznie, albo nawet tylko o nich wzmiankuje; najczęściej dowiadujemy się jedynie o tym, jaki jest liczbowy stosunek stąpień w kierunkach na prawo i na lewo, wzgl. naprzód i w tył; mówią więc na przykład bułgarskie i serbochorwackie źródła całkiem ogólnie o tańcach, w których po 3—4 stąpieniach w jednym kierunku wykonywa się tyleż stąpień w kierunku odmiennym, albo na przykład, w których po & (czy też po 3 albo po 2, ewentualnie po 1) stąpieniach, zorientowanych w sposób określony, czyni się 3 (czy też 1 albo l¹/*, względnie ‘/₂) stąpienia zorientowane inaczejTu i owdzie znajdują się jednak wiadomości nieco dokładniejsze: jest więc mowa np. o przysiadaniu,, podskakiwaniu na 50—60 cm wysoko (męskie korowody w Djevdje-lijskiej Kazie nad Wardarem w Macedonii), o tym, że kroki wykonywane są głównie na palcach (dziewczęce korowody, j. w.)_r o krokach (stąpnięciach) w miejscu, a nawet o odnośnej ludowej nomenklaturze, podawanej, niestety, bez bliższych wyjaśnień (tak Pavlović wymienia dla Kragujevackiej Jasenicy m. i. następujące terminy: tre-sti, klecati, cucati, za v i jat i, pre-krśtati i ukrśtati^{2 3}).

Natomiast zupełnie szczegółowe i bardzo pożyteczne dane zawierają prace nie-etnografów; dla Bułgarów — książeczka: B&lgarskite narodni chora A. Drumeva (r. 1929) oraz 19. i następne rozdziały cytowanego już wyżej dziełka S. Dżudżeva wzgl. Djoudjeffa (r. 1931), zaś dla Serbów — Narodne igrę sióstr L. i D, Janković (dotychczas wyszła tylko część I, r. 1934, z dodatkiem: Melodije narodnih igara, wydanym w r. 1937)*, Co do Chorwatów, to względnie dokładny, choć szczupły opis najprostszych kroków „koła" można znaleźć np. u L. Berezina („Chor-vatija, Słavonija, Dałmacija i Vojennaja Granica" t. 2, r. 1879, s. 585).

Streszczając krótko wszelkie dostępne mi czy znane dane, podkreśliłbym, co następuje. Korowody bałkańskie, zazwyczaj biorące swe rozmaite nazwy szczegółowe od charakterystycznych ruchów, od pierwszych słów pieśni lub od miejscowości, gdzie są szczególnie dobrze znane, obfitują przede wszystkim w rytmiczne stąpienia w różnych kierunkach, przy czym często jedna noga krzyżuje się z drugą {fig. 235), dalej — w dostawianie stopy do stopy (stopa, która przy poprzednim ruchu pozostała na miejscu, ściga tę, co wykroczyła) i w lekkie podskoki na jednej nodze oraz w podobne wznoszenie się i opuszczanie na palcach^{4 5 6}. Średnio pospolite, ale na ogół biorąc częste, zdaje się być podnoszenie (wyrzucanie) tej lub owej nogi w górę naprzód albo w tył. Zmianę nóg w podskoku, przytupnięcie piętą nogi wyrzuconej naprzód (cf. fig. 237 8) lub palcami nogi cofniętej w tył (cf. fig. 237 7), podobnież jak wysokie skoki na obu nogach oraz przysiady itd. należy zaliczyć do kroków mniej pospolitych.

727. Aby czytelnik mógł sobie wyrobić dokładne pojęcie o po-i dobnych tańcach, względnie o ich krokach, daję poniżej pięć przykładów: 1) korowód wschodnio-serbski pospolitego typu o parzystym dwuówierciowym rytmie, 2) takiż korowód północno-bułgarski, 3) korowód macedoński o rytmie trój ósemkowym, 4) korowód macedoński o rytmie czteroćwierciowym i bardzo zmiennym tempie (od J = 44 na początku tańca do j = 144) oraz wreszcie 5) korowód huculski o wielce urozmaiconych ruchach (poza tym w § 718 opisano w innym związku korowód środkowo-bułgarski, odznaczający się nader skomplikowanym rytmem: ^a/j_B + ^B/_ie). Bezpośrednio po typowych korowodach omówimy jeden z tańców kurpiowskich i taniec górali tatrzańskich znany pod nazwą zbójnickiego.

Korowód wschodnio-serbski, o jakim napomknąłem wyżej, zanotowano dla okolicy rn. Vladicin Han (nad rz. Morawą, S od Lesko-vaca). Jest on tańczony pod melodię bardzo pospolitą w Serbii:

M. M. i= 176

Dod. nut. nr 3

Ko-lo vodi Va-sa, ko-Io se ta — la-sa, Va-sa po-red

W pierwszym takcie na „1“³ (tzn. na pierwszą ćwiartkę taktu prawa noga stąpa krok na prawo; na „2“⁴ lewa noga stąpa ukośni' w tył na prawo, staje za nogą prawą i bierze na siebie ciężar ciała W drugim takcie na „1“ prawa znów stąpa krok na prawo, podcza gdy lewa się nieco wznosi ku górze; ńa „2“ prawa noga, dźwigając;

1

Przykłady opisów tańców bałkańskich ob. u L. Ilića, Narodni slavonski obićaji,

2

r. 1846, s. 199 i 207; SrpEZb t. 16, r. 1910, s. 389; J. Pavlović, MaleSevo i MaleSevd, r. 1929, s. 328; SbNU t. 29, s. 123 itd.

3

SrpEZb t. 22 r. 1921, str. 200 (tamże podano jeszcze w 3. osobie 1. p. termin veze).

³ D. Janković umieściła też ciekawą choć krótką rozprawkę o wschodnio-serbskich tańcach w czasopiśmie Glasnik Etnografskog Muzeja u Beogradu t. 9, r. 1934, s. 90 (również i w innych tomach Glasnika znajdują się mniej lub więcej zajmujące artykuły tej autorki).

4

Ściślej mówiąc, na przedniej części stopy.

5

⁵ Dosłownie: Koło (korowód) prowadzi Vasa, koło faluje, Vasa obok Desj całe koło się trzęsie. D. Janković, Melodije narodnih igara, r. 1937, s. 19. Opis tańcj L. i D. Jankoyić 1. c. s. 46.

6

Czytaj: na raz. ⁴ Czytaj: na dwa.