klszesz129

868

Ł. MOSZYŃSKI: KULTURA LUDOWA SŁO’

kowej Azji¹ (fig. 149 3). Trzecia — kilimy, jak je nazywa Kryźanov-skij, drobnogeometryczne, znajdujące poniekąd pewne odpowiedniki w Transkaukazji.

Fig. 91. Fragment dzbanka ozdobionego rytem (cf. też fig. 35). Pow. Woł-kowysk. Białoruś zachodnia. Polska. Wg ołówk. szkicu autora rys. J. K.

Grupa kwiatowych geometryzowanych kilimów południowej i zachodniej Małorusi wykazuje ścisły związek z rumuńskimi² i innymi bałkańskimi (m. i. serbskimi) a zarazem anatolijskimi. Z Anatolii przedostały się te kilimy do ludów bałkańskich, a od “nich (od Rumunów) do Małorusinów. — Grupa kilimów czysto geometrycznych Małorusi zachodniej³ rozpada się na szereg podgrup i jest nacechowana przez występowanie takich ornamentów - powtarzających się również w hafcie — jak: promienisty ukośnik (ściśle spokrewniony z tzw. plecionką), ukośnikowata figura o hakowatych promieniach (również pokrewna plecionce), ośmiowierz-chołkowa gwiazda, złożony krzyż (w b. Galicji i u Rumunów), rozeta z zaokrąglonymi płatkami (głównie na Wołyniu i po części na Podolu) etc. Jedna z podgrup tej grupy, nazwana przez przytoczonego autora medalionową (ze względu na wysuwający się tu na plan pierwszy rząd wielkich figur geometrycznych w kształcie jakby medalionów, fig. 1491 i 2) obejmuje swym zasięgiem zachodni Wołyń, rosyjskie Podole, część b. Galicji, Bukowinę, Besarabię i Mołdawię. Odpowiedniki dla niej znajdujemy we wschodniej Anatolii i Transkaukazji. Kryżanovskij uważa, że mogli- ją przynieść z Azji Ormianie, i powołuje się w tym związku na huculskie drewniane cerkwie, których typ, jego zdaniem, dokładnie powtarza typ transkaukaskich świątyń murowanych.

Na ogół biorąc, po wyłączeniu dosyć według mnie niepewnego⁴wpływu ze strony Ormian, można wyróżnić trzy wielkie prądy roznoszące zdobnictwo kilimowe po ziemiach słowiańskich. Jeden z nich szedł ze środkowej Azji i bezpośrednio podawał wzory od mas ludowych pochodzenia azjatyckiego do ludowych inas słowiańskich

Kryźanovskij przytacza kilka wskazówek, wyraźnie przemawiających za taką proweniencją, którą też — wobec powyższego — bez wahania za nim przyjmuję.

Jednakowoż są w Rumunii płd.-zachodniej (w Oltenii) także kilimy, mające wzór kwiatowy nie geometryzowany łub geometryzowany w słabym tylko stopniu (ob. np. piękne okazy u G. Oprescu, Peasant Art in Roumania, r. 1929, s. 124 sq-passim); czyżby to jednak miały być kilimy ludowe?!

* W Polsce występują dziś kilimy (nie licząc tkanin dwuosnowowych, ob. niżej) wyłącznie w powiatach: zbaraskim (tu najwięcej), brodzkim i Zborowskim na Podolu oraz w Wyszogródku na Wołyniu (J. Orynżyna, Przemysł ludowy w Polsce, r. 1937, s. 59 sq.). Dawniej wyrabiano je również na Huculszczyźnie etc.

' Raczej dałaby się tu pomyśleć droga: Anatolia-Bałkany.