skanuj0066 bmp

66 CZĘŚĆ II. Organizacja systemów ochrony zdrowia

Mistyka, religia i filozofia wywierały od wieków wpływ na medycynę, aż do czasów współczesnych. Warto zatem spojrzeć wstecz, aby poprawnie rozumieć przyszłość.

Przed wiekami zarówno Hipokrates (V w. p.n.e.), jak i Arystoteles (384-322 p.n.e.) zwracali uwagę na „całość” ustroju, gdyż cierpienie jednego narządu pociąga za sobą niedomagania innych. Uporządkowali oni wiele nowych wiadomości nie tylko z matematyki i historii, ale także z nauk przyrodniczych, takich jak medycyna, zoologia czy botanika. Nieco później Diokles (II w. p.n.e.) wprowadził wiele nowych pojęć dotyczących higieny życia, rozpoczął badania nad surowcami żywnościowymi pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Był on autorem pierwszego „zielnika medycznego” i wniósł wiele now'ej wiedzy do zoologii i botaniki. Zarówno Diokles, jak i jego wielcy poprzednicy szczególną rolę zwracali na poprawienie stanu psychicznego pacjenta.

Potem przyszła kolej na medycynę empiryczną. Empirycy wprowadzili do lecznictwa szereg nowych leków pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i mineralnego.

Wreszcie nie można pominąć Galena (ok. 130-200), który używał wielu leków i środków leczniczych pochodzenia roślinnego. Do dziś zachowana nazwa „preparaty galenowe” oznacza leki pochodzenia roślinnego.

W medycynie średniowiecznej nie sposób pominąć tzw. medycyny klasztornej, opartej między innymi także na leczeniu środkami roślinnymi, wpisanymi do „ksiąg farmakologicznych”, które w następnych wiekach przekształciły się w farmakopeę. Poważny wpływ na medycynę wywarły w średniowieczu szkoły włoskie w Salerno i Padwie oraz w Montpellier we Francji.

Nadszedł renesans, a wraz z nim inne, humanistyczne spojrzenie na świat. Szczególną rolę w renesansowej filozofii przyrody odegrał słynny Paracelsus (1493-1541), lekarz i filozof, alchemik i chemik, jeden z prekursorów nowożytnej medycyny. Głosił on, że w zdrowiu człowieka główną rolę odgrywają rtęć, siarka i sól. Zerwał ze skomplikowanymi receptami średniowiecza, wprowadzając na ich miejsce leki proste. Paracelsus zaczął stosować związki metali jako preparaty lecznicze wierząc, że chemia odgrywa wielką rolę w medycynie.

Jean Jacąues Rousseau w swej idei „powrotu do natury” sprzeciwiał się mecha-nistycznemu sposobowi myślenia w medycynie.

Jedną z czołowych postaci XVIII w. był Herman Boerhaave (1668-1738), holenderski lekarz, profesor medycyny i botaniki; w leczeniu stosował metody proste („prostota jest cechą prawdy”) i dostosowane do tego, „co nakazuje sama natura”. Nieco na uboczu tego sporu rozwijała się homeopatia jako kierunek nauki medycznej.

Wiek XIX, a zwłaszcza XX, przyniósł pewien zwrot i ożywienie nauki o siłach życiowych w teorii „neowitalności”.

Wraz z odkryciem kodów genetycznych i rozwojem technologii genetycznej pojawiają się możliwości naprawcze ściśle określonych defektów genowych. Jest