SWScan00900 bmp

Media publiczne w społeczeństwie informacyjnym

priorytetów, potrzeb, przekonań normatywnych i krytycznych w całym i społeczeństwie lub grupie zainteresowanych. Redakcje powinny te oby- j watelskie głosy publikować w sposób możliwie wszechstronny, wolny j od nietolerancji, ksenofobii, ideologii, wszelkiego rodzaju lekceważenia i dyskryminacji. Jeśli jednak wypowiedzi czytelników zawierałyby treści obraźliwe, resp. godzące w dobro osobiste osób trzecich, jeśli byłyby wyrazem rasizmu, nietolerancji, wrogości w stosunku do pewnych grup społecznych, zbrodniczej ideologii, jeśli zawierałyby donosy lub pogróżki, ingerowałyby w prywatność lub niezasłużenie narażały na szwank dobre imię osób trzecich, to w takich wypadkach redakcje nie powinny ich publikować. Media ponoszą bowiem odpowiedzialność za treść upublicznia-nych przez siebie wypowiedzi, których źródłem są czytelnicy, słuchacze i widzowie¹⁰²: zastrzeżenie, iż „redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych wypowiedzi” jest moralnie problematyczne.

Udział odbiorcy w dyskursie zapośredniczonym medialnie ma na celu - po pierwsze - poddanie przedmiotu publikacji pod rozwagę i debatę publiczną, dzięki której media odgrywać mogą jedną ze swych podstawo-^! wych obok informacyjnej ról: mianowicie rolę wspomnianego wyżej forum publicznego dialogu. Redakcja moderuje tę debatę lub dialog w taki sposób, aby nikt nie ucierpiał i aby społeczeństwo było w niej obecne w sposób reprezentatywny dla wszystkich stron zainteresowanych przedmiotem debaty (np. na temat projektu wprowadzenia na polski rynek żywności genetycznie zmodyfikowanej powinni się wypowiedzieć nie tylko jej importerzy, naukowcy popularyzujący swe odkrycia, rektorzy akademii rolniczych i inne grupy, wyraźnie profitujące z takiego rozwiązania, lecz także ekolodzy, rolnicy, specjaliści od chorób genetycznych, pediatrzy, prawnicy i reprezentatywna liczna ewentualnych konsumentów).

1.14. Prawda w mediach

W sferze publicznej wszystko wydaje się na pozór jawne; można jednak podkreślić, że istnieją pewne jej sektory, z których pozostali uczestnicy i obserwatorzy życia publicznego są wyłączeni (np. gabinetowe obrady głów państw). W warunkach demokracji nie mogą one jednak funkcjonować w całkowitej tajemnicy, na zasadzie blokady informacyjnej, ponieważ demokratyczne społeczeństwo (w świetle praw człowieka każdy obywatel) - ma prawo do wiedzy o swoim położeniu. Owemu prawu

114    ¹⁰² Tamże, s. 4-6.

do społecznej samowiedzy w sukurs przychodzi zasada wolnego dostępu do informacji, która powiada, że „tłumaczyć się musi nie ten, kto chce o czymś wiedzieć, ale ten, kto chce coś zataić”¹⁰³. Ponadto, zasady „tajemnicy państwowej” lub „spokoju publicznego” nie usprawiedliwiają stosowania cenzury i przekazywania opinii publicznej via media informacji nieprawdziwych lub zgoła fikcyjnych. Tym niemniej, prawo medialne nie przewiduje szczególnych sankcji dla autorów relacji zawierających fałszywe informacje; nie precyzuje ono też dostatecznie, czym jest lub powinna być dla mediów prawda. Z pewnością nie chodzi tutaj o prawdę w sensie naukowym, do której media - pośredniczące jedynie w obiegu informacji i zagęszczaniu dyskursu publicznego - nie mają obowiązku dążyć samodzielnie; idzie tu o rzetelny, uczciwy przekaz treści społecznie ważkich, do których media dotarły. W tym sensie język mediów, staranne przytaczanie pełnych wypowiedzi, ciągów argumentacji i kontrargumentami, wizualne i akustyczne środki wyrazu, powstrzymanie się od wszelkich komentarzy i dodatków sugerujących jakiekolwiek „własne” stanowisko polityczne lub moralne dziennikarza bądź redakcji, naruszające zasadę neutralności służą ujawnianiu i rozjaśnianiu tego, co nazwaliśmy wcześniej prawdą społeczną, tj. prawdą społeczeństwa o nim samym. Odpowiedzialność za tę prawdę ma charakter zinstytucjonalizowany, ciąży jednak nie tylko na redakcjach i wydawcach, lecz także na redaktorach naczelnych, jak w przypadku wszystkich instytucji publicznych.

^; 'Si

Jest to wielce prowokujące społecznie pytanie: czy informacje przekazywane przez publiczne media są prawdziwe? Czy dysponujemy jakimś absolutnym miernikiem owej prawdziwości? W przypadku informacji dokumentalnych z reguły tak: działa tu elementarne kryterium adaeąuatio rei, aczkolwiek i tutaj należy się liczyć z celowym opóźnianiem emisji i zawężaniem (dozowaniem) treści w przypadkach drastycznych zagrożeń społecznych; celem tych zabiegów jest uniknięcie przedwczesnej paniki i chaosu społecznego, a częściej jeszcze - konieczność potwierdzenia prawdziwości informacji przez inne, niezależne źródła. Również i na tym poziomie działa zasada społecznej legitymizacji prawdy: prawdziwość określonego sądu obiektywizuje się (uwiarygadnia) w ten sposób, że znajduje ona potwierdzenie i uzasadnienie wielu niezależnych i kompetentnych źródeł. Niekiedy jednak ważne informacje polityczne lub strategiczne zalegają przez wiele lat w tajnych archiwach wywiadu,

115

Tamże, s. 5-6.