scandjvutmp4201

58 Pionierzy wychowania przedszkolnego.

downictwa, przeplatania i t. p., jak tego domaga się program pewnych ogródków dziecięcych i podręczników, — jest to poprostir uczestniczenie w życiu dziecka, w jego obowiązkach i uciechach. Zupełne niewtrącanie się do tego życia jest urojeniem; w rzeczywistości dzieci nie obywają się bez oddziaływania na nie starszych, — idzie tylko o jakość tego oddziaływania. Dzieci potrzebują go nawet. Jeśli higjena żąda prawidłowego pielęgnowania ciała dziecka, psycho-logja występuje z takiemże wymaganiem co do rozwoju umysłowego, etyka co do obyczajowego.

Nietylko Froebel kładzie nacisk na udział wychowawcy w zabawach dziecka w okresie przedszkolnym. Amos Komeński kreśli nam całkowity program, jaki dziecko ma przechodzić w zabawach. Tak np. z zakresu fizyki dowiaduje się ono, co to jest woda, powietrze, ogień i t. p.; z optyki uczy się odróżniać światło od mroku, poznaje barwy; z geografji otrzymuje pojęcie, co jest dolina, pole, rzeka, sadzawka; z geometrji zrozumie wyrazy wielki, mały, długi, krótki, zapoznaje się z linją, kątem, kulą, płaszczyzną, poznaje główniejsze jednostki miary. Rousseau powiada: „Ćwiczyć uczucie dziecka to nie znaczy zużyt-kowywać je tylko; należy nauczyć je czuć prawidłowo, prawidłowo sądzić o rzeczach przy pomocy uczuć; nie umiemy ani dotykać się, ani widzieć, ani słyszeć, gdy nas tego nikt nie nauczy". Zdaniem Locke’a, „wiedza jest tak niezbędną dla umysłu dziecka, jak światło dla oczu; nie tylko należy odpowiadać na pytania dzieci, ale niezbędnem jest rozbudzać w nich żądzę wiedzy". Pestalozzi szerszą jeszcze podstawę nadaje temu zagadnieniu w swych ostatnich rozmyślaniach; uskarżając się na wyłączne rozwijanie umysłu, pod koniec życia krytykuje on swą własną działalność i, wykazując tę jednostronność, mówi: „Najwięk-