scandjvutmpf01

12    Pionierzy wychowania przedszkolnego.

I

dzieci, które też pozostawały przeważnie na opiece służby. W r. 1786 pastor żeni się powtórnie, cały zaś rok następny staje się jedynym jaśniejszym promykiem pierwszego dziesiątka lat w życiu Fryderyka. Macocha namiętnie przywiązuje się do najmłodszego pasierba, obsypuje go pieszczotami, nie szczędzi najgorętszych starań. „Z przyjściem na świat młodszego brata — pisze Froebel w swych pamiętnikach — radość i szczęście, któremi się tak napawałem, znikły z rodzinnego gniazda bezpowrotnie". Cała miłość ograniczonej kobiety przeniosła się teraz na rodzonego syna, dawniejszy zaś ulubieniec został usunięty, jako niepotrzebna już zabawka. Dziecko staje się nieufnem, za-mkniętem w sobie. Jedynym spokojnym zakątkiem jest teraz dla niego ogródek domowy, gdzie chroni się, unikając prześladowań, szukając rozrywek i znajdując je w najpierwszej księdze dziecięcej, księdze Stwórcy (das Buch des Schopfers) — w przyrodzie. Podrastający chłopczyk, jako syn pastora, często bywa w kościele, gdzie przysłuchuje się kazaniom ojca; razem z nim odwiedza parafjan, oko w oko spotyka się z ubóstwem i cierpieniem, uczy się kochać bliźniego i dopomagać mu. Bezpośrednie wrażenia i treść słyszanych nauk dostarczają materjału do religijno-moralnych rozmów w czasie owych przechadzek, a czysta, wrażliwa natura chłopięcia współczuje cierpieniom drugich, ulega czarowi świętego słowa, w młodej główce kiełkują niedziecinne (jak się pospolicie mówi), pytania i dążności, w marzeniach zarysowuje się wzniosły ideał człowieka, nakreślony dłonią Zbawiciela. Tak mija pierwszy dziesięcioletni okres życia Froebla, okres, kiedy uczy się on między innemi czytać i pisać — poczęści w szkółce żeńskiej, do której chodził dość krótko, poczęści zaś z dorywczych wykładów ojca. W ciągu tych lat