84356 Śliwerski8

Pedagogika ogólna rozdział trzeci    183

Przykład wychowania w poszanowaniu zasad ruchu drogowego pokazuje, że horyzont praktyki pedagogicznej sięga poza perspektywy indywidualnej interakcji pedagogicznej, aż do kwestii planowania ruchu drogowego i sposobu budowania ulic. Tylko wtedy, gdy w wąskim sensie niepedagogiczne formy praktyki i obszary działania uwzględnią aspekty pedagogiczne, działanie pedagogiczne w duchu konstytutywnych dla niego zasad będzie możliwe. Na tę kwestię wskazuje również poniższy przykład.

jednolita ortografia została wprowadzona w Niemczech po raz pierwszy dopiero w roku 1871 po utworzeniu Rzeszy¹⁰¹. Od tego czasu przekazywanie wiedzy o jedynym słusznym sposobie pisania jest również zadaniem szkoły. Nauczanie początkowe odnoszące się do umiejętności czytania i pisania było na początku działaniem ukierunkowanym na alfabetyzację. Społeczna konieczność nauczania i uczenia się czytania oraz pisania w szkole nie znikła jednak nawet po zakończeniu programu alfabetyzacji ani wtedy, gdy dorośli opanowali swój język ojczysty również w jego formie pisanej. Przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, że czytanie i pisanie nie zyskało popularności międzypokoleniowej praktyki. Ponadto we współczesnym społeczeństwie „telewizyjnym” i „telefonicznym” ludzie w coraz mniejszym stopniu komunikują się ze sobą w formie pisemnej, na co wyraźnie wskazuje wzrost analfabetyzmu wśród dorosłych¹⁰². Wielu z nich używa słowa pisanego (o ile nie ma z nim do czynienia zawodowo), co najwyżej w kontaktach z urzędami, czytając program telewizyjny lub rozwiązując krzyżówki. Część trudności, jakie dzieci mają obecnie z nauczeniem się języka pisanego, wiąże się z pewnością z tym, że pisanie wyszło z mody. Inne problemy (choćby zasady pisowni małą i wielką literą) tkwią w obiektywnych stopniach trudności, pod względem których język niemiecki znacząco różni się od innych języków, a nawet wiele z nich przewyższa.

Również w kwestiach kształtowania nauczania początkowego w zakresie czytania i pisania poglądy reprezentowane przez stanowisko peda-gogiczno-naiwne znajdują się w opozycji do poglądów prezentowanych przez stanowisko polityczno - pragmatyczne, a spór ów jest pozornie nie do rozwiązania. Ze stanowiskiem pedagogiczno--naiwnym mamy do czynienia wtedy, gdy dorośli, którzy w przeważającej części opanowali reguły pisowni wielką i małą literą, próbują tworzyć prowincję pedagogiczną, zaczynając nagle pisać małą literą wszystkie słowa z wyjątkiem imion własnych i wyrazów na początku zdania, by w ten sposób uczynić język niemiecki rzekomo bardziej przystosowanym do możliwości dziecka. Echa stanowiska polityczno-pragmatycznego pobrzmiewają między innymi w starszych regułach dotyczących pisowni wielką i małą literą, zmienionych już przez reformę ortografii w roku 1999, które wzmacniają programowo funkcję selekcyjną szkolnictwa poprzez częściowo arbitralne rozwiązania. Przewidywały one na przykład, by dzieci w wieku sześciu lat uczyły się, że zwrot „Sycylijczyk oferujący wodę” (Wasser anbietender Sizilia-ner) jest pisany rozdzielnie w formie trzech słów, a słowo „woda” (Wasser) pisane jest w tym wypadku wielką literą. Natomiast gałęzie przemysłu, zajmujące się obróbką metali, pisane są tak jak „przemysł metalowy” (metalherarbeitende Industrie - dosl. przemysł obrabiający metal; pierwsze słowo - Metali - małą literą i pisane łącznie: me-talberarbietend), ponieważ chodzi w tym wypadku rzekomo o funkcję lub działanie wykonywane przez dłuższy czas¹⁰³. Zgodnie z tą regułą zwrot „matka karmiąca dziecko piersią” (ihr Kind stil-lende Mutter) z uwagi na krótki okres, w którym matki współcześnie karmią piersią, i inne czynności, które wykonują prócz karmienia, musielibyśmy pisać rozdzielnie, a wyraz „dziecko” (Kind) pisać wielką literą. Natomiast określenie XVIII-wiecznej mamki z uwagi na długotrwałe karmienie piersią obcych dzieci musielibyśmy ująć w formie pisemnej jako „karmiąca piersią” (kinderstil-lend - małą literą i łącznie).

łak przeciwstawne nie byłyby poglądy reprezentowane przez stanowisko pedagogiczno-

¹⁰¹    W Polsce prace na rzecz ujednolicenia ortografii byty podjęte w 1881 roku, choć historycy wskazują na pierwsze próby w tym zakresie już w roku 1440 [przyp. red. nauk.].

¹⁰²    Buchstdblich sprachlos: Analphabetismus in der Informdtionsgesellschaft, red. C. Kazis, Basel: Lenos 1991.

¹⁰³    M. Essner, M. Jungke, Richtig schereiben, Hannover: Schroedel 1983, s. 158.