21372 Strelau9

596

Psychologia a Podręcznik akademicki

Nawiążemy tutaj do pracy, w której Kristen Madsen (1980) dokonał podziału teorii motywacji na cztery grupy, reprezentujące cztery różne modela _T

paasfeiałowego rozumiSftia.dysdBtBłSu. Wiele nie^pd-poznawcwch nie.fp||ga,p^p|omu sprzeczncjfci, aanfanm to mójfcbyć źr^^luM&Pfrch motywacjij^r. teZs|^|son, Ił®).

ft$|>|rinakr»tnie zawr^pge na to, ze zacteplpfeę

ma wyte^^wpl"z«,Byso*lins rrw|*a również wyjaląić W mny_r^p*Sr prpps- dąźejnife dotrzymania poczi^fe •gftihnt^ (Malewski, mJSŁsmzez mechanizmy »r

mOKerceprai [Beta^ $$67% pH ejfckty porównań ą$o-łecznych (Tesser i Comell, 1991), peg^g;działające wde-śniej lub równocześnie enaacje (Nuttin i Beckerą^ 1982).

Jak upomnieliśmy, w l^raturg;jQlskiej p^blema-tyce motywacyjnej funkcji dysonansu sporo miejsca po-święcil Malewski. Koncepcję nawiązującą do teorii Fe-itingera, a także uogólniającą wiele innych pomysłów teoretycznych przedstawił w latach 70. Wisław Łukaszewski (1974). Zaproponował on ujęcie uwzględniające nie tylko ważność danych poznawczych, ale także wielkość różnicy między nimi. Festirigerowski dysonans jest w nim tylko skrajnym wypadkiem ni*||jadnofeŁ O kon-cepcji proponowanej przez Łukaszewskiego piszemy w podrozdziale 7łjj.8.1.

7.5.6. Motywacja w psychologii topologicznej

Autq$em -isópsłófgfżnej jest Kurt

Lew||;(1936, 1951) - jeden z!)g|gj||ybitniejszych psychologów XX $slpku. Koncepcję.L,es$$pa opisywali także JóhńAtkinson (1964) _fr¹ęofer i Appley (|972) oraz Tadeusz Tomaszewski (1963). Ofteciii‘§;Lewin: ką teoria

polaffsychol(^icijiego nie budfei wielkiego ząlhtereSo-wania, co nief^daje się słuszne, ztyaź^ysży, że zawiera oa|a nie tylkd-y^We bardzo interefiijąc*3p|iipcafcz, ale jest tełliogatyjn&biorem danych fmpirfjtznych.

Lewin podkfeślał trzy ważne

|jL|rsiynamik|^j^»tt; psychiczne łj|| iph dużą UmieiF

ńiiSjy C2»ie;

(2) systemowy^gp jest akcentujmy zw||żki i intef||ggje Między wMa©a$ elementarói sytuacji psychologicznej) ch^^^_;^iwisk i pio^owt^ychicznycŚih; (3j) uk^runko%ąj6fey]chaęifeer łudzki»dJzacho¹lf^|i.

Te fakty leifcu podstaw koncepcji przestrzeni ży-c. “Frzesj-tzen (pole psychologiczne) two-

tę cpowiek i jego środowisko jako całość (ani człowiek lik iOze być izolowany od środowiska, ani środowisko rozpatrywane z pominięciem ^łowieka). Z kolei pole psychologiczne jako całość wyznacza zachowanie, aząt-showanie jest w całośef wyznaczone przez pole psycho logiczne. Wielokrotne użycie tutaj słowa ,Ałośjg nie jest]

przypadkowe, ukazuje bowiem istotną cechę koncepcji prtssp?ngiwtę; jsff^iSujęci^liiifc^czne.

pgle patologiczne jeltse|fei^K| U¥*3Pd$C*yt*#an%, flozoną z pcmKBf liczby ob»aA»'C)ddz|A^pEh cs^jjg-bfc wyrazigfymi granicami. Oh składa |fe,A.^.^szsfe? Nlogą to bjjjć dfeeślone zach»««pi.: Ina prixkła|| ł|ii%$), pfeynależtifcśfepołeczna (Zuzia, Igiecia }‘odf|“

rffc M.), obrasESamego siebie (pięknyjak mAkl#), faji &B&zie. wajjiggjŚŁny rzeczy i tym podobne.

Czynnikiem urućl^niającym zaętówalSa if| gUj działające w polu pS:hologi^nym.,₅^Dne^fekt<3PEdSę 1% wektojf - mają punkt przyłożenia, kierunek Sjfitz jfflłlt-sywność. Siły (napięcia) psychologiczne mogą mieć swoje źródło wewnątrz jednostki (wynikają na przykład z jej potrzeb), mogą też pochodzić z zewnątrz (są rezultatem na przykład warunków oddziałujących na jednostkę, czy też formułowanych wobec niej wymagań i oczekiwań). Wyniki badań prowadzonych w szkole Lewina, a szczególnie efekt Blumy Zeigarnik, polegający na lepszym pamiętaniu zadań niedokończonych, oraz efekt Marii Owsiankiny, polegający na spontanicznej tendencji do dokań^faiia rozpoczętych i przerwanych zadań, stanowią ważne argumenty na rzecz tezy, że siły w polu psychologicznym są aktywnym modyfikatorem zachowania i zasadniczo muszą zostać rozładowane.

Siły psychologiczne charakteryzują się także Walencją (yalence) pozytywną lub negatywną, co oznacza, że wywołują propulsję (dążenie) łub repulsję (unikanie). Jest to zatem - przypomnijmy ^-.koncepcja zachowań ukierunkowanych. Lewin wyróżnia dwa kierunki zacho-waaip „od” oraz „od - do”. Czynnikami decydującymi o motywacjŁ do określonego zachowania są intensywno® działającej siły, wałencja pozytywna, i negatywna sferaz dystaip. mjgdzy podmiotem a obszarem o określonej waipśpja.

Ważnymi elementami teorii Lewina są też teoria poziomu aswąpji i teoria konfliktu motywacyjnego (zob. podrft2dzf|||.7.4.3).

7.5.7. Próba systematyzacji

Model homeostatycźny, wedle którego źródłem ^ motywacji jest zaburzenie homeostazy organizmu, a procesy poznawcze i procesy energetyczne wespół uruchamiają reakcję; reakcja albo przywraca homeostazę i wtedy cykl się kończy, albo nie wpływa %t| l wpływa zbyt słabo na poziom homeostazy i wtewjP^ działania muszą być kontynuowane. (

2<4sCi <711 pt tA£)ćc?ot O <&&■<%¹;