250 Podstawy nawigacji morskiej
Błędy systematyczne można usunąć przez zastosowanie protraktora. bądź leż przez dodawanie lub odejmowanie od namiarów stałej wartości kątowej £ = +5°. Po wykreśleniu tak poprawionych namiarów, uzyskuje się dwa trójkąty błędów, których odpowiednie wierzchołki łączy się liniami prostymi. Linie te muszą się przeciąć w jednym punkcie PO.
Trójkąt błędów powstaje z następujących przyczyn:
• błędy w identyfikacji obiektów namierzonych,
• błędy wykreślania namiarów na mapie,
• stopień dokładności instrumentalnej kompasu,
• błąd całkowitej poprawki kompasu,
• niejednoczesność pomiarów,
• stopień dokładności kartograficznej mapy,
• błędy losowe pomiaru.
Jeżeli każdy namiar nie jest obarczony błędem systematycznym, lub gdy zachodzi obawa, że w procesie pomiarowym namiarów znajdują się błędy przypadkowe, to usuwanie trójkąta błędów przedstawionymi wcześniej metodami graficznymi jest niewskazane. W takiej sytuacji najlepiej jest przyjąć pozycję w środku koła wpisanego w trójkąt błędów.
Wykorzystanie protraktora
W celu uzyskania trzech namiarów wolnych od błędów' systematycznych, należy wykonać następujące czynności:
I) obliczyć różnice kątowe między namiarami kompasowymi NK\ i NK-> oraz między NK: i NKy. uzyskując różnice kątowe u i (i\ NKi - NK\ = a, NKy - AfKj = //;
Rys. 13.17. Sposób określania pozycji na mapie z dwóch kątów poziomych
2) nastawić ramiona protraktora na kąty a i /?;
3) przyłożyć protraktor na mapę w okolicy trzech namierzanych obiektów L\, L-> i Ly, a następnie przesuwać ramiona przyrządu. aż będą styczne do tych obiektów;
4) zaznaczyć ołówkiem punkt w środku protraktora; w ten sposób uzyskuje się PO (wolną od błędów).
Powstałe błędy systematyczne oblicza się przez porównanie A7?i, A'R2 i NR.. wykreślone z pozycji obserwowanej PO. z namiarami kompasowymi NKt, A'K-> i NK\.