BILANS WARTOŚĆ POZNAWCZA I ANALITYCZNA (159)

302 IIM(iiwsftinfo bilansu w octrnt sytuacji imjiilkowj I finansowej pnedsi^Norstwa

6. Ocena zdolności przedsiębiorstwa do kontynuowania działalności

Zdolność przedsiębiorstwa do kontynuowania działalności, czyli do rozwoju, jest jednym z najważniejszych kryteriów oceny przedsiębiorstwa. Przyszłością przedsiębiorstwa interesuje się wiele podmiotów, do których w szczególności należy zaliczyć:

•    kontrahentów, głównie dostawców surowców, towarów, usług, energii cieplnej, elektrycznej, wody, itp.,

•    kredytodawców, inwestorów,

•    właścicieli przedsiębiorstwa,

•    kierownictwo i pracowników przedsiębiorstwa.

Upadłość przedsiębiorstwa z reguły wywołuje negatywne skutki dla wszystkich wyżej wymienionych podmiotów, powiązanych z przedsiębiorstwem oraz zatrudnionych w przedsiębiorstwie pracowników. Dlatego bardzo ważna jest ocena zdolności przedsiębiorstwa do kontynuowania działalności.

Ocena zdolności do kontynuowania działalności jest przedsięwzięciem złożonym, ponieważ wiąże się z przyszłością przedsiębiorstwa. Przyszłość przedsiębiorstwa jest bowiem uzależniona od:

•    bieżącej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa,

•    od zjawisk, które wystąpią w przyszłości.

Informacje dotyczące bieżącej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa są na ogół dostępne i sytuacja ta może być mniej lub bardziej rozpoznana. Jednak ocena tej sytuacji z punktu widzenia kontynuacji działalności nie zawsze jest oczywista, ponieważ niekiedy bardzo dobra sytuacja bieżąca może ulec gwałtow-

Czynnik czasu _nemu p0g_0rszenj_u na skutek niekorzystnych zjawisk, które wystą-

w ocenie    ...    .    ,,,    ,

rozwoju P'3.^w przyszłości, np. utrata głównego odbiorcy produktów przed-

przcdsiębiorsiwa siębiorstwa, upadek głównego dłużnika przedsiębiorstwa. W praktyce mogą również wystąpić sprzyjające okoliczności do rozwoju przedsiębiorstwa w przyszłości. Doświadczyły tego niektóre nasze przedsiębiorstwa po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Ich niekorzystna na ogół bieżąca sytuacja finansowa uległa zdecydowanej poprawie na skutek pojawienia się korzystnych uwarunkowań rynkowych.

Oprócz czynnika czasu istotny wpływ na zdolność przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności mają:

•    czynniki zewnętrzne,

•    czynniki wewnętrzne.

Spośród tych dwóch grup czynników bardzo ważny wpływ na kontynuację działalności przedsiębiorstwa mają uwarunkowania zewnętrzne, do których zaliczą się w szczególności rozwiązanie systemowe w postaci prawa re- Zewnętrzne gulującego działalność gospodarczą, systemu podatkowego, przepisów ¹ ***ⁿt^,rzn« z dziedzin eksportu i importu towarów. Ważne są również uwarunko- ***** wania rynkowe, dotyczące kształtowania się popytu i podaży, działania konkurencji, jak również specyficzne uwarunkowania branżowe.

Druga grupa uwarunkowań mających wpływ na zdolność przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności to uwarunkowania wewnętrzne. Uwarunkowania te wynikają głównie z umiejętności zarządzania przedsiębiorstwem w danych warunkach zewnętrznych. Ważne są więc kwalifikacje kadry kierowniczej, efektywność wykorzystania zasobów rzeczowych i osobowych, wyrażająca się w wielkości osiąganego wyniku finansowego.

W świetle tych złożonych uwarunkowań zdolności przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności, należy odpowiedzieć na pytanie, jaka jest rola sprawozdania finansowego, w tym zwłaszcza bilansu, w określeniu zdolności przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności. Dość często się twierdzi, że informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym mają stosunkowo nie- _a ^ wielkie znaczenie w określaniu zdolności przedsiębiorstwa do konty- działalności nuowania działalności. Podkreśla się, że w sprawozdaniu finansowym zawarte są dane dotyczące kształtowania się zjawisk w przeszłości. Nie są więc uwzględnione dane dotyczące przyszłości przedsiębiorstwa. Ponadto są to informacje ukazujące uwarunkowania wewnętrzne, bez określenia wpływu czynników zewnętrznych.

Z wieloma stwierdzeniami można się zgodzić. Należy jednak podkreślić, iż sprawozdanie finansowe przedstawia szeroki zasób informacji pozwalających wnikliwie ocenić przeszłość i aktualny stan sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Na tej podstawie można ustalić chociażby częściowe możliwości kontynuacji działalności przedsiębiorstwa, a zwłaszcza zagrożenia dla kontynuacji. Ocenę tych możliwości może dokonać każdy użytkownik sprawozdania finansowego. Niezależnie jednak od tego, zarówno w międzynarodowych, jak i krajowych regulacjach z zakresu rachunkowości wskazuje się na konieczność oceny zdolności przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności przez samo przedsiębiorstwo¹². Kierownictwo przedsiębiorstwa, w świetle ustawy o rachunkowości, ma obowiązek ujawnienia zdolności do kontynuacji działalności w informacji dodatkowej. Czyni to na pewno na podstawie różnych informacji, ale w szerokim zakresie wykorzystuje również informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym¹³.

¹² Zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 1, kierownictwo przedsiębiorstwa powinno dokonać oceny zdolności do kontynuacji działalności i ujawnić występujące zagrożenia w tym zakresie. Por. Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, Warszawa 2001, s. 94.

^,3Ait. 5pkt2 UoR.