CCF20091012015

Zarys przedmiotu biojurysprudencji 21

odrzuca niektóre osiągnięcia biotechnologii i biomedycyny, przyjmuje postawę utylitarystyczną, zwaną także konsekwencjalistyczną, oceniając porównawczo, że obawy przeważają nad nadziejami, albo postawę deontologicz-ną, uzasadniając obawy racjami religijnymi lub metafizycznymi. Przyjmując te osiągnięcia, pochwala wolność badań naukowych; wyraża zaufanie do naukowców i nauki; oddziela badania od zastosowań ich wyników; ogranicza zastosowania, ale nie badania; postęp i rozwój ludzkości łączy ściśle z postępami i rozwojem nauki. Biojurysprudencja, w odróżnieniu od myśli prawa naturalnego, nie opiera się na wyimaginowanych pojęciach natury i prawach naturalnych nieistniejących nawet w państwach liberalnych.²⁰ W centrum jej poznawczej wieloperspektywności znajdują się idee autonomii, tolerancji i odpowiedzialności.

Poznawanie istoty, pochodzenia i celów życia trwa od samych początków myślącego człowieka. Zycie pozostaje w kręgu zainteresowań poznawczych niemal każdego poważnego myśliciela.²¹ W dziejach myśli filozoficznej rozwinęły się dwa główne, spokrewnione sensem, nurty filozofii życia -witalizm i naturalizm, zwany też biologizmem. Znajomość uzasadnień życia w tych nurtach stwarza podstawy do tworzenia systemów normatywnych -etyki, bioetyki, biojurysprudencji.

Witalizm zawdzięcza swoją nazwę łacińskiemu słowu vis vitalis - siła życiowa. Zapoczątkowany przez Paracelsusa, został rozwinięty przez fizjologów XVIII i XIX wieku. Rozwinął się z przekonania, że między organiczną przyrodą ożywioną a nieorganiczną przyrodą nieożywioną zachodzi zasadnicza różnica jakościowa. Polega ona na niemożliwości wyprowadzania życia z tego, co nieożywione. W każdym przejawie życia istnieje właściwa mu zasada życiowa nazywana przez różnych myślicieli inaczej - entelechią, dominantą, duszą komórkową, pędem życiowym, siłą życiową. Jedni myśliciele nadawali jej cechy duchowości, inni materialności, jednocześnie nie utożsamiając ani z duchowością, ani z materialnością. Wyrażając się w afir-macji oraz kulcie pełni i ekspansji wszelkich przejawów życia, ów witalizm ontologiczny jest przekładany na język witalizmu epistemologicznego, aksjologicznego, metodologicznego i normatywnego. Za przeciwieństwa każdego z tych witalizmów uznawany jest mechanicyzm. Wspomniane

²⁰    O związkach myśli prawa naturalnego z biojurysprudencją por. R. Tokarczyk, Refleksje o życiu jako fenomenie kulturowym, [w:] Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Zdzisławowi Cackowskiemu, red. J. Dębowski, M. Hetmański, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000, s. 311 i n.

²¹    Również poznawanie założeń biojurysprudencji, nawet przez poważnych myślicieli, wymaga pewnego wysiłku, czego chcieliby jakby uniknąć T. Twardowski i A. Michalska (Kontrowersje - Klonowanie, „Medycyna Wieku Rozwojowego" 2001, V, Suplement I do nr 1).