CCF20091012033

Zarys przedmiotu biojurysprudencji 39

do rozwijania i właściwego rozumienia norm jako stosowania zasad. Wreszcie, na poziomie czwartym znajdujemy jeszcze obszerniejsze i ogólniejsze niż zasady teorie normatywne w rodzaju prawa naturalnego, utylitaryzmu, deontologii Kanta, teorii cnót i inne. Teorie normatywne uogólniają zasady normatywne prowadzące do norm, a te do ocen poszczególnych spraw lub sytuacji.⁵⁷

Dwa pierwsze poziomy struktury normatywnej biojurysprudencji należą do kazuistyki. Nazwa „kazuistyka" pochodzi od łacińskiego słowa case, oznaczającego sprawę, zdarzenie, sytuację. Liczba dziel teologów, filozofów świeckich i prawników uzasadniających lub stosujących kazuistykę jest ogromna. Kazuistyka tworzy fundamenty wymiaru sprawiedliwości w kulturze common law. W XVIII stuleciu nazwa miała sens pejoratywny w opisach praktyk przez chrześcijańskich teologów, znanych jako „kazusy sumienia". Od lat 70. XX wieku kazuistyka utrwala i rozwija swoje znaczenie w bioetyce⁵⁸, a od lat 90. również w biojurysprudencji i bioprawie. Jest to metoda analizowania i rozstrzygania poszczególnych spraw poprzez interpretowanie zasad i teorii normatywnych w kontekstach ich okoliczności. Chodzi o łagodzenie napięcia pomiędzy ogólnymi normami, zasadami i teoriami a szczególnymi decyzjami, zwane proporcjonizmem.⁵⁹ Proporcjonizm, nawiązując do zasady złotego środka Arystotelesa, zaleca unikanie skrajnych ocen, norm, zasad i teorii. Arystoteles utrzymywał też, że oceny etyczne nie należą do królestwa wiedzy naukowej, lecz są domeną praktycznej mądrości - roztropności (phronesis) - rozumnej percepcji faktów, a nie ogólników.

Włączanie kazuistyki do metodologii jest zabiegiem niezbyt zgodnym z jej charakterem, ale przecież gdzieś musi być ona umiejscowiona w ramach przedmiotu biojurysprudencji. Kazuiści unikają ogólnych opisów sposobów ich działania, ponieważ są przekonani, że taki opis jest możliwy tylko w odniesieniu do poszczególnych spraw. Źródła kazuistyki tkwią bardziej w retoryce niż filozofii. Zarówno retoryka, jak i kazuistyka ostateczny cel działania upatrują w jego moralnym i prawnym charakterze. Z retoryki kazuistyka przejęła kategorię paradygmatu i analogii. Paradygmat wymaga, aby w polu dyskursu występowały niezmienne cechy, jak np. w etyce klinicznej, należącej do zainteresowań biojurysprudencji: wskazania medyczne, preferowanie pacjenta, jakość życia, koszty leczenia, rozmieszczenie

⁵⁷    Por. D. P. Gushee, Ethical Method in Christian Bioethics: Mapping and Termin, http://www. cbhd.org/resources/bioethics/qushee-2003-08-05.htm

⁵⁸    A. R. Jonsen, S. E. Toulmin, The Abuse of Casuistry: A History of Morał Reasoning, Berkeley and Los Angeles 1988.

⁵⁹    Tak T. Lovat, The Contribution of Proportionism to Bioethical Deliberation in Moderately Post Scientific Age, http://dlibrary.acu.edu/research/theology/ ejournal/Issue3/Lovat.htm