CCF20091012074

Powiązania biojurysprudencji 81

Bioetyka a biojurysprudencja

Powstanie i rozwój bioetyki pobudziły powstanie i rozwój biojurysprudencji, podobnie jak innych nauk mających w swej nazwie przedrostek bio. Nazwa „bioetyka" pochodzi od greckich słów bios - życie i ethos - obyczaj. Bioetyka jest szczegółową częścią etyki ogólnej, kształtującą oceny i normy moralne dotyczące rozstrzygania granicznych sytuacji życia człowieka i przyrody. Uwzględniając naturalną kolejność etapów życia - narodzin, trwania i śmierci - bioetyka dzieli się odpowiednio na biogenezę, bioterapię i tanatologię. Problemy rozstrzygane przez bioetykę istnieją już od czasów najdawniejszych, jednakże wyodrębnienie bioetyki, najpierw jako przedmiotu badań, a później i nauczania, miało miejsce dopiero w 1970 roku.¹ Według pierwszej próby zdefiniowania bioetyki ma ona za główny cel „wysiłek wykorzystania nauk biologicznych dla poprawy jakości życia" jako warunku przetrwania życia na Ziemi. Nieco później włączono do przedmiotu bioetyki zagadnienia relacji lekarza z pacjentem, które w rozgraniczeniach nauk stały się zaczynem rozwoju biomedycyny.²

Biogeneza jest podstawą rozwoju bioetyki genetycznej, skupionej bardziej wokół problemów moralnych związanych z wysoce kontrowersyjną prokreacją sztuczną niż niemal niekontrowersyjną prokreacją naturalną. Liczne spory moralne wywołuje stosowanie osiągnięć bioetyki w genetyce, embriologii i eugenice. Osiągnięcia biotechniki umożliwiają m.in. sztuczne poczęcie ściśle określonej płci i jakości płodu, badanie zdrowotności i schorzeń płodu w okresie prenatalnym, klonowanie, macierzyństwo zastępcze. Bioetyka genetyczna uwarunkowana jest, do pewnego stopnia, bioetyką ekologiczną wyrosłą z obaw przed skutkami degradacji i wyniszczania środowiska przyrodniczego, pobudzanymi technokratyzmem i konsumpcjonizmem współczesnej cywilizacji. Skutki te objawiają się głównie w załamaniu równowagi ekologicznej, deformacjach biologicznych i chorobach cywilizacyjnych, toteż skłaniają do rygorystycznego normowania zachowań człowieka wobec zwierząt, roślin i przyrody nieożywionej. Bioterapia formułuje oceny i normy moralne wielu problemów życia, szczególnie życia człowieka: eksperymentów naukowych i medycznych, psychochirurgicznych i psychofarmakologicznych metod leczenia powodujących zmianę zacho-

1

   Terminu „bioetyka" użył jako pierwszy Van Rensselaer Potter, amerykański onkolog, przenosząc oceny moralne do nauk biologicznych i medycznych. Uczynił to w artykule Bioethics: The Science ofSurvival, „Perspectives in Biology and Medicine" 1970, No. 14. Pogląd swój rozwinął w książce Bioethics. Bridge to the Futurę, Englewood Clifs 1971.

2

   Całość niezwykle rozległego przedmiotu bioetyki stara się ogarniać Encyclopedia of Bioethics, Edited by S. G. Post, 3^rd Edition, Vol. 1-5, New York 2004. G. W. F. Hegel, Zasady filozofii prawa, Warszawa 1969, s. 87.