CCF20091012014

20 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

gijnego i etycznego, wreszcie ułomności normowania życia jednostek, społeczeństw, świata.¹⁸ Rozmyślania nad skończonością i granicami są niezbędne dla metodologicznego opisywania i pogłębiania przedmiotu biojuryspru-dencji. Niewyobrażalne kiedyś dla tradycyjnej jurysprudencji postępy nauk biologicznych i medycznych obecnie przesuwają granice możliwości ingerowania w procesy życia poza obszar wiary religijnej i moralnej dopuszczalności. Nie tylko pomnożyły się definicje śmierci, ale i zatarły ostre dotychczas granice między życiem a śmiercią. Systemy aksjologiczne i normatywne z trudem i opóźnieniem podążają za nadzwyczajnymi osiągnięciami biotechnologii i biomedycyny.

Skończoność, jako kategoria poznawcza, jest zaniedbywana w naukach praktycznych, również w tradycyjnej jurysprudencji i opartym na niej prawie. Dostrzegana i doceniana przez biojurysprudencję pozwala głębiej charakteryzować ontologiczną ograniczoność życia na pewnym gruncie doczesności. Pojęcie skończoności może wywoływać irytację wszystkich, dla których bolesna jest świadomość konieczności kresu własnego życia. Na gruncie wiary religijnej skończoności przeciwstawia się teologiczna idea życia wiecznego, ale przecież niedoczesnego i niepewnego. Przemilczanie skończoności życia, jako konstytutywnej cechy ludzkiej egzystencji, jest brakiem egzystencjalnej autentyczności, jak to trafnie określił Martin Heidegger. Śmierć jest niezbywalnym elementem, ontologiczną słabością, nieuchronną koniecznością, nierzadko tragiczną, nie zależy jednak od ludzkiego wyboru. Pojęcie skończoności wzbogaca świeckie narzędzia poznawcze biojurysprudencji bez konieczności polegania wyłącznie na przesłankach religijnych albo metafizycznych. Wskazuje dobitnie, że zarówno prewartość, jak i prenorma życia także mają swoje ostateczne granice.

Dojrzała epistemologia biojurysprudencji powinna być otwartą refleksją o treściach, wartościach i normach różnych kultur naszego globu na wszystkich poziomach wiedzy i metodologii. Obok wielowymiarowego kontekstualizmu powinna ją charakteryzować wielość perspektyw poznawczych - wieloperspektywność.¹⁹ Jeśli ma być przydatna praktyce, musi odkrywać to, co dobre i prawe w życiu ludzkim. Jako szczególna „fabryka praktycznej racjonalności", pragmatycznej mądrości i użytecznej roztropności zakłada potrzebę zaangażowania zarówno w usuwanie przejawów zła godzącego w życie, jak i realizację dobrego i jeszcze lepszego życia. Gdy

¹⁸    W anglojęzycznej literaturze naukowej jest to koncepcja finitude. Por. C. Rehmann-Sutter, M. Duwell and D. Mieth (Eds.), Bioełhics in Cultural Contexts. Reflections on Methods and Finitude, Springer 2006, s. 1 i n.

¹⁹    Jest to próba przyswojenia językowi polskiemu anglojęzycznego terminu pluriperspecti-vity. Por. tamże, s. 5 i n.