CCF20091012034

40 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

zasobów. Analogia polega na analizie i rozstrzyganiu określonej sprawy w kontekście wcześniejszych podobnych spraw. Paradygmat odwołuje się do ogólnych zasad, analogia zaś dopuszcza wyjątki uzasadnione szczególnymi okolicznościami. Gdy paradygmat zmierza do pewności i określoności, analogia poprzestaje na poziomie prawdopodobieństwa - probabilizmie. Kazuistyka, utrzymując ścisły związek ocen ze sprawami, nie jest jednak inną nazwą sytuacjonizmu ani kontekstualizmu; może czerpać wybrane elementy z wielu różnych teorii, łącząc je w nowe całości, dostosowane do analizowanej i rozstrzyganej sprawy.⁶⁰

W początkach rozwoju bioetyki kazuistyka nie cieszyła się jeszcze takim uznaniem jak zasady. Wspominani już Tom Beauchamp i James Childress, dostrzegając małą przydatność ogólnych teorii do analizowania i rozstrzygania poszczególnych spraw, zaproponowali zasady średniego szczebla (mid-level principles): autonomii, nieczynienia zła, dobroczynności i sprawiedliwości, żadnej z nich nie nadając priorytetu.⁶¹ Od angielskiego słowa princip - zasada, propozycja ta utrwaliła się w nauce pod nazwą principlism -pryncypizm.⁶² Zastępuje on edukację opartą na ogólnych teoriach poszukiwaniem związków między określoną sprawą i indukcyjnymi intuicjami moralnymi, wynikającymi ze zrozumienia zasad średniego szczebla. Pryncypizm jest krytykowany z różnych punktów widzenia, nie tylko przez zwolenników kazuistyki. Krytycy dostrzegają, że zasada nieczynienia zła i zasada dobroczynności są w gruncie rzeczy jedną zasadą, tyle że raz wyrażoną negatywnie, drugi zaś raz pozytywnie. Wytykają, że pryncypizm nie jest dostatecznie uzasadniony, ponieważ nie wyjaśnia, skąd pochodzą takie właśnie jego zasady i nie zawiera żadnych wskazówek co do rozstrzygania konfliktów samych tych zasad. Zarzucają pryncypizmowi partykularyzm zbliżony do amerykańskiego liberalizmu, skupionego na cielesnym „ja", oderwanym od głębszej duchowości psychicznej.⁶³ Jakkolwiek pryncypizm powinien być dostrzegany przez biojurysprudencję, to jednak ustępuje wyraźnie bardzo rozwiniętej już wiedzy nauk prawnych na temat zasad prawnych, przydatnych jurysprudencji i praktyce prawniczej.

Amerykańskiemu pryncypizmowi przeciwstawiono pryncypizm europejski. Kopenhaskie Centrum Etyki i Prawa opracowało Podstawowe zasady

⁶⁰    Por. Encyclopedia of Bioethics..., Vol. I, s. 374 i n.

⁶¹    Por. przypis 25.

⁶²    W polskojęzycznej literaturze naukowej nazwa ta występuje niekiedy jako pryncypia-lizm, co j est błędem. Pryncypializm, j ako zasada sama w sobie, nie obejmuje innych zasad, szczególnie wspomnianych zasad średniego szczebla. Tak błędnie podają m.in. B. Chyrowicz i K. Szewczyk (Debatujmy, poszukujmy, uprawiajmy, Internetowy Serwis Filozoficzny, Diametros).

⁶³    H. R. Wulff, Against the Four Principles: A Normie View, [w:] Principles of Health Care Ethics, (ed.) E. Gillon, Chichester 1994, s. 697.