CCF20091012018

24 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

cznej. Dotychczasowe poszukiwania takiej zasady w bioetyce nie miały powodzenia w społeczeństwach pluralistycznych. Nawet poszukiwanie proceduralnej zasady konsensusu społecznego co do materialnej zasady zasad wartości i normowania życia nie wykracza ponad poziom sporów. Istnieją też wątpliwości, czy zadanie dyscyplin akademickich - bioetyki i biojurys-prudencji - polega na dążeniach do osiągnięcia konsensusu społecznego. Należałoby tutaj odróżniać pożądany konsensus poznawczy od - niemal zawsze budzącego jakieś wątpliwości - konsensusu dotyczącego praktycznego jego zastosowania. Mimo konsensusów poznawczych we współczesnym świecie ludzie wciąż jeszcze nie wiedzą w pełni, do czego nawzajem są zobowiązani w praktyce. Bioetyka i biojurysprudencja formułują w tym zakresie jedynie minimalne, chociaż najważniejsze, podstawy dla takich zobowiązań praktycznych.

Podejście czterech zasad unika poszukiwania jednej najogólniejszej zasady, zmierzając do wyróżnienia zasad średniego zasięgu rządzących bioetyką i przydatnych biojurysprudencji. Oto te zasady: 1) szacunek dla autonomii człowieka; 2) nieczynienie zła; 3) dobroczynność; 4) sprawiedliwość.²⁵ Jakkolwiek zasada druga i trzecia wyrażają w istocie to samo, tyle że w formie negatywnej lub pozytywnej, mogą być jednak one wszystkie przydatne kontekstualnym analizom bioetyki i biojurysprudencji. Bez potrzeby jakiegoś hierarchicznego narzucania poznawczej rangi ich znaczenia mogą być na równi pomocne przy kształtowaniu bardziej szczegółowych norm rozwiązywania konfliktów bioetycznych i biojurysprudencji. Autorzy podejścia czterech zasad wprowadzili też pojęcie „koherentyzm" (coherentism) i pojęcie „specyfika" (specification), należące do epistemologii bioetyki i biojurysprudencji. Koherentyzm albo „refleksyjne ekwilibrium", jak to określił John Rawls, to proces dwukierunkowego dostosowywania ogólnych zasad do szczegółowych norm, a szczegółowych norm do ogólnych zasad. Specyfika natomiast odnosi się do ogólnych zasad w taki sposób, aby można było wysnuć z nich bardziej szczegółowe normy.

Na użytek biojurysprudencji proponuję zasadę epistemologiczną oczywistości jako jednocześnie podstawę pewności poznawczej prawdy. Oczywistość bywa przyjmowana jako kryterium prawdziwości, zaś pewność jest odróżniana od mniemania, przypuszczenia, opinii, prawdopodobieństwa. Przy definiowaniu oczywistości współwystępują warunki bezpośredniości i naoczności poznania - jako źródła uzyskiwania wiedzy, w naszym przypadku wiedzy o życiu. Spośród wielu czynności poznawczych, pretendujących do bezpośredniości, jedynie poznawanie swego życia wewnętrznego -

²⁵ Por. T. Beauchamp, J. Childress, Principles of Biomedical Ethics, New York 1979, 5^th edition 2001.