CCF20091012026

32 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

lenników ekocentryzmu. Olśnienia czcią dla życia doznał on, gdy podczas afrykańskiej podróży po rzece Ogawe, o zachodzie słońca, ujrzał stado hipopotamów, Czcią dla życia pragnął wyrazić pierwotne i uniwersalne pojęcie dobra moralnego. Cześć dla życia wynika, powtórzmy to, ze świadomości, że „[...] jestem życiem, które chce żyć, pośród życia, które chce żyć". Prowadzi to do podstawowej zasady moralnej:

Istotą dobra jest utrzymywać życie, sprzyjać życiu, pomagać życiu rozwinąć swe najwyższe wartości. Istotą zła jest: unicestwiać życie, szkodzić życiu, hamować rozwój życia.⁴⁶

Cześć dla wszelkiego życia ma aksjologiczny i normatywny sens religijny, moralny, prawny, a nawet mistyczny. Wynika z niego, że zabijanie i szkodzenie życiu jest zawsze złem, które należy minimalizować i eliminować wbrew antyhumanitarnym uzasadnieniom.

Poza granice ochrony tylko przyrody ożywionej wykracza nurt myślowy ekologii głębokiej, przeciwstawiający się ekologii płytkiej.⁴⁷ Gdy ta druga, antropocentryczna, ma na celu ochronę życia przyrody ze względu na ochronę życia człowieka, ta pierwsza, biocentryczna, zmierza do ochrony całej przyrody - ożywionej i nieożywionej - mając na uwadze jej wewnętrzną wartość. Ekologia głęboka pragnęłaby przezwyciężyć wszelkie przejawy obecnych kryzysów poprzez ukształtowanie nowej świadomości ekologicznej, odrzucającej antropocentryzm, liberalizm i pragmatyzm. Nowa świadomość ekologiczna dostrzega równość powiązanych ze sobą wszystkich istot żywych, wymagających nie tylko ochrony siebie, ale i przyrody nieożywionej.

W praktyce program taki oznacza m.in. ograniczenie populacji ludzkiej, ograniczenie ekspansywności człowieka, a także skali jego ingerencji w przyrodę, utrzymanie konsumpcji na niezbędnym poziomie, zachowanie dziewiczych obszarów ziemi, zmiany w sposobie produkcji rolnej i przemysłowej, zmiany w sposobie zarządzania oraz podejmowania decyzji ekonomicznych, politycznych (zamiast scentralizowanej wspólnoty narodowej wspólnoty alternatywne, tj. bioregiony) [...] Program ten u jednych rozbudza aprobatę... u innych zdecydowany sprzeciw [...] ekologia głęboka może prowadzić do fundamentalizmu, autorytaryzmu, totalita-

ryzmu.

Nawet zwięzły przegląd uzasadnień wartości życia wskazuje na duże ich zróżnicowanie. Uzasadnienia te odgrywają ważną rolę w nauce, natomiast w myśleniu potocznym wystarcza dostrzeganie wartości życia na zasadzie oczywistości. Aksjologia biojurysprudencji szanuje każde uzasadnienie war-

⁴⁶ A. Schweitzer, Problem etyki w wyższym stadium rozwoju ludzkiego myślenia, [w:] I. La-zari-Pawłowska, dz. cyt., s. 232.

⁴⁷ Por. szerzej zwłaszcza: B. Devall, G. Sessions, Ekologia głęboka. Żyć w przekonaniu, iż Natura coś znaczy, Warszawa 1994.

⁴⁸ D. Ślęczek-Czakon, Problem..., s. 54 i n.