CCF20131029004

44 Edytorstwo. Jak wydawać współczesne teksty literackie

Wydanie fototypiczne (fotograficzne) - reedycja z zachowaniem oryginalnego układu graficznego, bez jakichkolwiek modyfikacji. Podstawa powinna być odzwierciedlona w stosunku 1:1, na początku i na końcu tomu mogą się znajdować komentarze, które muszą być jednak wyraźnie oddzielone od źródła. Jeżeli wydanie fototypiczne reprodukuje druk, może też być określane jako reprint.

Reedycja do celów dokumentacyjnych jest potrzebna w przypadku, kiedy jej brak groziłby zniszczeniem źródła. Możemy jej także dokonać np. w celach kolekcjonerskich.

Wbrew pozorom groźba zniszczenia źródła nie dotyczy wyłącznie literatury dawnej. Po pierwsze, w XIX w. zaczęto używać papieru gorszej jakości (zaczęto wówczas wprowadzać do masy papierowej klej żywiczny, siarczan glinu i ścier drzewny, co powoduje problem „kwaśnego papieru”, tj. papieru o pH niższym niż 7,0¹). Współczesny papier jest mniej odporny na działanie czasu niż papier sprzed XIX stulecia! Po drugie, w XX w. wielu tekstów nie można było szeroko rozpowszechniać z powodu działania cenzury, dlatego istnieją one wyłącznie w rękopisach lub odbitkach korektowych.

O ile rękopis można opracować do wydania klasycznego, tj. ustalić tekst i zamieścić objaśnienia, o tyle odbitki korektowe powinny być wydawane w postaci fototypicznej (najlepiej oczywiście zaopatrzonej w objaśnienia umieszczone na początku lub pod koniec tomu). Dzięki temu osiągniemy dwa cele jednocześnie: zachowamy graficzne utrwalenie pewnego etapu prac nad tekstem i udostępnimy trudno osiągalne źródło szerszemu gronu czytelników.

Dzisiejsza technologia umożliwia przedstawianie nowego rodzaju wydań fototypicznych, tj. skanów (nawet z dodatkowym komentarzem), na nośnikach elektronicznych lub w internecie. Sprzyja to ochronie dziedzictwa narodowego, ponieważ w ten sposób umożliwia się dostęp do źródeł wszystkim zainteresowanym. Polecić trzeba tu biblioteki cyfrowe zgromadzone w federacji bibliotek cyfrowych (fbc.pionier.net.pl/owoc) oraz Cyfrową Bibliotekę Narodową „Polona” (www.polona.pl). Ograniczeniem dla rozwoju tej formy przekazu jest jedynie prawo autorskie, chroniące prawa autora przez 70 lat od jego śmierci. Dlatego też np. dopiero w bieżącym roku (2010) można legalnie udostępnić w internecie utwory Witkacego.

Należy jednak pamiętać, że wydanie fototypiczne - czy to w postaci klasycznej, tj. drukowanej, czy współczesnej, czyli zdigitalizowanej - nie zwalnia

B. Zyska, Ochrona księgozbioru przed zniszczeniem, t. 2: Czynniki niszczące materiały w zbiorach bibliotecznych, Katowice 1993, s. 37.