III. Typy wydań i narzędzia pracy: przypisy, indeksy, bibliografie... 51
v - verso (od łac. verso folio - stronica odwracana) - odwrotna stronica karty (rękopisu), którą czyta się po stronie zwanej recto (w książce zwykle oznaczona numerem parzystym), zwana także stronicą drugą, lewą lub parzystą, a także odwrotem; stosowana m.in. w opisie pocztówek i listów (np. „Z poważaniem” - jeśli znajduje się na końcu listu, opisalibyśmy skrótem kv, czyli karta verso)
Interpolacja - dopisywanie, tj. wstawianie do istniejącego tekstu stów lub zdań, które oryginalnie się w tym tekście nie znajdowały.
Trudno wyobrazić sobie ludzi bez zdolności porozumiewania się1. Bez możliwości utrwalenia komunikowania się nie powstałaby zapewne żadna cywilizacja. Mowę utrwalało pismo - na początku obrazkowe, później coraz bardziej skomplikowane, a wraz z pojawieniem się internetu i telefonów komórkowych znów redukujące się do skrótów, emotikonów i ikon.
Według obecnego stanu badań pismo powstało zaledwie około sześciu-ośmiu tysięcy lat temu, ok. 4-6 tysiąclecia p.n.e., a jego różne rodzaje rozwijały się niezależnie od siebie. Wykształcenie się pisma w osobnych ośrodkach wskazywałoby na konieczność jego istnienia na pewnym stopniu zorganizowania się społeczności.
Pismo powstało z symboli, a ściślej mówiąc - z symboli graficznych, tj. uproszczonych rysunków (do dziś zresztą pismo przeplata się z pismem obrazkowym, uwidocznionym np. na znakach drogowych czy w emotikonach). Takie uproszczone rysunki mogły być odczytywane zarówno jako znak-rysunek, ; ak i - za pomocą różnych języków - jako znak-oznaczenie słowa. Taka sytuacja miała miejsce np. u początków alfabetu hebrajskiego, w którym do dziś nazwy poszczególnych liter oznaczają też konkretne rzeczy: alef to wół (z litery alef powstało greckie alfa - i łacińskie a), bet - to namiot, dom (grecka beta i łacińskie b) itd. Kształty liter w alfabecie hebrajskim wywodzą się właśnie z piktogramów symbolizujących wołu, namiot itd.
Różnica między pismem obrazkowym a alfabetycznym jest zasadnicza. Pismo alfabetyczne wymaga znajomości mniejszej liczby znaków, ponieważ to właśnie kombinacje stosunkowo nielicznych symboli umożliwiają tworzenie
Porozumiewanie się ludzi ze sobą nie jest jednak tak płynne, jak działania matematyczne - dlatego też powstała m.in. literatura, z natury rzeczy wieloznaczna.