CCF20131029015

III. Typy wydań i narzędzia pracy: przypisy, indeksy, bibliografie... 55

renesansu, szczególnie w okresie zmierzchu Bizancjum, kiedy na Zachód przewożono liczne starożytne rękopisy.

Początki edytorstwa możemy wiązać z upowszechnieniem techniki druku, kiedy książka stała się powszechniejszym dobrem. Edytorami możemy nazwać np. Mikołaja z Kuzy i Erazma z Rotterdamu. W Polsce prace edytorskie podjął m.in. w drugiej połowie XVIII w. poeta i dramatopisarz, jezuita Franciszek Bohomolec. Wydał on Zbiór dziejopisów polskich - serię zawierającą prace czterech polskich historyków. Korzystając zaś ze zbiorów Załuskich, zaczął wydawać również polskich pisarzy XVI/XVII w. Przede wszystkim przypomniał czytelnikom Jana Kochanowskiego, wydał też utwory Macieja Sarbiewskiego, Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Stanisława Orzechowskiego, Aleksandra Fredry i innych. We wszystkich swoich edycjach Bohomolec podawał komentarz biograficzny dotyczący autorów.

Kolejnym polskim edytorem z końca XVIII w. był Franciszek Ksawery Dmochowski, który dokonał m.in. edycji dzieł Ignacego Krasickiego¹⁴ i Franciszka Karpińskiego. Jest to o tyle znaczące, że prace nad tymi edycjami Dmochowski zaczął jeszcze za życia autorów i w porozumieniu z nimi wypracował ogólne zasady wydania. Edytor ten dokonał częściowej modernizacji zapisu, co ponad sto lat później zarzucał mu Ignacy Chrzanowski, pisząc: ..wcale mu [tj. Dmochowskiemu] się nie chwali, że poczynił w tekście dowolne zmiany, nie szanując właściwości języka Krasickiego i w ogóle języka XVIII wieku: główną wadę wydania Dmochowskiego stanowi to samo, co jest prawdziwą plagą wydań dawnych naszych autorów wogóle [...], - modernizacya języka”¹⁵. Chrzanowski zwrócił też uwagę na dokonywanie przez ówczesnych edytorów nieuprawnionych modyfikacji tekstu autorskiego (uzasadnianych moralnością). Jak pisał:

„[...] w zeszpecaniu tekstu Zabobonnika dzielnie sekundował Dmochowskiemu cenzor, Szaniawski, który [...] w wierszu «Dom będzie bez pociechy, łoże bez rozkoszy» (str. 56) wyraz łoże zamienił na życie f...]”¹⁶.

Z tekstu Chrzanowskiego możemy wyciągnąć dwa zasadnicze wnioski: 1) nie powinniśmy obawiać się podważania ustaleń wydań, nawet o ustalonej renomie (jak podaje sam Chrzanowski, do jego czasów wydanie Dmochowskiego stanowiło podstawę wszystkich innych wydań Krasickiego, por. s. 598-599),

¹⁴ Edycja ta jest częściowo dostępna w postaci skanów w e-Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (www.ebuw.uw.edu.pl) (dostęp 2010.02.24).

¹⁵1. Chrzanowski, O wydaniach poetów stanisławowskich, „Pamiętnik Literacki” 1908, R. VIII, s. 598. Skan numeru dostępny jest pod adresem: mbc.malopolska.pl/dlibra/doccontent? id=16847&dirids=l (adres skrócony: skocz.pl/dcjiy), (dostęp 2010.02.27).

¹⁶ Tamże, s. 600.