CCF20140127017 (4)

200    Księga drufjn. Przyczyny społeczne i typy społeczne

/

jest rzeczą naturalną, że jeszcze sląblejjest chroniona przed zblo-rowymi wymaganiami i że z najmniejszego powodu społeczność nie zawaha się zażądać od niej położenia Kresu życiu, Które taK mało ceni. ?

Stoimy więc w obliczu typu samobójstwa. Który wyraźnie różni się od samobójstwa egoistycznego, podczas gdy to drugie jest sKutKiem nadmiernej indywidualizacji, przyczyną pierwszego jest zbyt mała indywidualizacja. Samobójstwo egoistyczne wyniKa z tego, że społeczeństwo, rozpadające się w nieKtórych fragmentach lub nawet w całości, pozwala jednostce na oderwanie się od niego, natomiast samobójstwo omawiane tutaj wyniKa ! z tego, że zbyt mocno je od siebie uzależnia. Skoro stan, w Któ-7 rym znajduje sięjednostKa żyjąca swoim prywatnym życiem i nie-słuchająca niKogo oprócz siebie nazwaliśmy egoizmem,-słowo altruizm bedzie wyrażać równie dobrze stan przeciwny, w Którym jednostKa nie należy do siebie, stapia się z czymś innym niż ona sama, a cel jej postępowania znajduje się poza nią, czyli w jednej z grup, do Których należy. Dlatego też samobójstwem allnilslucz.iijjm nazwiemy samobójstwo będące rezultatem wielkiego altruizmu. Ponieważ Jednak ma ono Jeszcze tę właściwość, że jest popełniane z obowiązku, przyjęta terminologia powinna wyrażać tę .szczególną cechę. Tak więc takiemu typowi samobójstwa nadamy nazwę obowiązkowego samobójstwa allrulstycz-nego. j

Połączenie tych dwóch przymiotników Jest Konieczne do jego zdefiniowania, nie każde bowiem samobójstwo altruistyczne jest obowiązkowe. Dochodzi do samobójstw, które nie są tak zdecydowanie nakazane przez społeczeństwo i mają bardziej dowolny charakter. Inaczej mówiąc, samobójstwo altruistyczne to gatunek, do którego należą różne odmiany. Określiliśmy jedną, a teraz rozpatrzymy inne.

Iw tych samych społecznościach, o których mówiliśmy, lub w innych podobnych często obserwuje się samobójstwa, których bezpośrednia i widoczna przyczyna jest bardzo błaha. Tytus Liwiusz, Cezar, Waleriusz Maksimus opowiadają nie bez zdziwienia i z nutką zachwytu o spokoju, zjakim barbarzyńcy z Galii i Ger-

manii zadawali sobie śmierć¹". Zdarzali się Celtowie, którzy pozwalali się zabić za pieniądze lub wino¹⁹. Inni stawiali sobie za cel, aby nie cofać się ani przed płomieniami pożaru, ani przed falami morza²⁰. Współcześni podróżnicy zaobserwowali podobne praktyki w bardzo wielu niższych społecznościach. Na Polinezji lekka obraza bardzo często wystarcza do skłonienia mężczyzny do samobójstwa²¹. Podobnie jest wśród Indian z Ameryki Północnej; wystarczy małżeńska kłótnia lub odruch zazdrości, aby mężczyzna lub kobieta popełnili samobójstwo²². Wśród Indian Dakota czy Indian Creek nąjmniejszy zawód prowadzi często do rozpaczliwych decyzji ²-⁵. Wiadomo o tym, jak łatwo Japończycy otwierają sobie brzuch z najmniejszego powodu. Podaje się także, że mają tam miejsce dziwne pojedynki, w których przeciwnicy nie posługują się zręcznością, aby dosięgnąć się nawząjem, lecz biegłością w otworzeniu sobie brzucha własnymi rękami²⁴. Analogiczne fakty sygnalizuje się w Chinach, Wietnamie, Tybecie i w królestwie Syjamu.

We wszystkich tych przypadkach człowiek zabija się bez specjalnego przymusu. Niemniej charakter łych samobójstw nie różni się od cli.trakiem samobójstwa obowiązkowego. Wprawdzie opinia publiczna nie nakazuje ich formalnie, alejest im przychylna, Ponieważ brak przywiązania do żyda Jest cnotą, I lo na-"'Ce./.nr, Oąjusz.lullusz, VI, 14. Vnlt-.ro Mnxlmc, Fnlls cl paroIc.s mrmnnth-lc.fi, trąd. noiwctlc par C. A. P. ITćmlon, C. I. X. Panckoucke, Parts 1834--1835, VI, 11 i 12. Pliniusz, Secundus Caius, Historia naturalna (wybór), przekład i komentarze Ireny i Tadeusza Zawadzkich; wstęp i oprać. Irena I Tadeusz Zawadzcy; oraz rozdz. 6: „Pliniusz w Europie", przel. Leszek Hajdukiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1961, IV, 12.

¹⁹Posydoniusz, XXIII, ap. Athen, Deipno, IV, 154.

²⁰Elien, XII, 23.

²¹ Waliz, Theodor, Antliropologle der Haluruoelker, P. Plclschcr, Lclpzlg 1859-1872, t. 6, s. 115.

²²Tamże, t. 3, 1° Hoelfte, s. 102.

²³ Eastman, Mary Henderson, Dahcotah. Or, Life and Legends of the Sioux around Fort Snelling, J. Wiley, New York 1849, s. 89, 169. Lombroso, Ce-sare, L'Uomo delinc/uente, Pratelli Bocca, Torino 1884, s. 51.

²⁴Lisie, Pierre-Egiste, Du suicide: statisttque, mćdecine, histoire et lógislation, J.-B. Bailliere et M. Levy, Paris 1856, s. 333.