CCI2013111220

50 Kuftlflul plerwny. Obraz w powiększeniu

nych szans Jest wyjaśnieniem prawidłowości, zgodnie z którą akces kobiet do rynku puu y Jc.t Jednym z najistotniejszych wskaźników ich ubiegania sic o n>/wń<l^v). /dąje się to potwierdzać, wbrew romantycznym wyobrażeniom o miłości, że nawet ona nie jest wolna od pewnej formy racjonalności, która, nie będąc tylko zimną kalkulacją, może być rozumiana Jako amor fati - miłość społecznego przeznaczenia.

A zatem zrozumienie owej szczególnej postaci dominacji stąje się możliwe wówczas, gdy zostanie przekroczona alternatywa pojmowania przemocy jako przymusu (siły) bądź jako zgody (rozumu), mechanicznego zniewolenia lub dobrowolnej podległości. Skutki dominacji symbolicznej (związane z pochodzeniem etnicznym, rodzajem, kulturą, językiem) lokują się w porządku czystej świadomości poznającej. Schematy postrzegania, wartościowania i działania konstytuują zarówno habltus, Jak I wiedzę, która - dzięki owemu „zabiegowi" - pozostąjc głęboko niejasna dla siebie samej⁵⁸. Paradoksalna logika męskiej dominacji i kobiecej podległości polega na tym, że należałoby ją ujmować w ich jednoczesności jako niesprzcczną, zachodzącą spontanicznie i w sposób wymuszony. Dąje się ona bowiem zrozumieć jedynie w postaci trwałych skutków wywołanych przez struktury porządku społecznego, tzn. kobiece lub męskie dyspozycje, które wobec owych narzucających je struktur pozostają w stosunku „spontanicznej" odpowiedniości.

⁵⁷    B. Bastard, L. Cardia-Voućche, Lactiuite professlonnelle des femmes: une ressource mals pour qui? Une reflexion sur 1'accets au dworce, „Socjologie du travall" 1984, nr 3, s. 308-316.

⁵⁸    Spośród wielu świadectw i obserwacji poświęconych doświadczeniu przemocy symbolicznej przytoczyłbym, tytułem przykładu, sytuację dominacji językowej w niepodległej Nigerii. Utrwaliły się tam „schematy oceny tego, co uznaje się za niegodne", przejawiające się w stosunku Nigeryj-czyków do własnego języka etnicznego - nie chcą, by był on nauczany w szkole, i w stosunku do języka byłego kolonizatora, którym się dzisiaj posługują, przyjmują hexis cielesną Anglików, by osiągnąć efekt nosowego akcentu; por. A. Goke-Pariola, The Role of Language in the Struggle for Power and Legitimacy in Africa, „African Studies' 1993, nr 31.

Siła symboliczna jest taką formą władzy, która dotyczy bezpośrednio ciała. Podobnie jak magia, działa poza strukturami przymusu fizycznego, opierając się na zdeponowanych w ciele dyspozycjach"¹'. Jeśli działanie owej siły porównalibyśmy do uderzenia, to byłoby to uderzenie zawierające minimalną dawkę energii; niemniej jednak wystarczyłaby ona do uaktywnienia zdeponowanych w ciele dyspozycji. Innymi słowy możliwości i ekonomia działania owej siły są pochodną uprzedniego procesu trwałego przekształcenia ciała - produkcji jego trwałych dyspozycji, które siła symboliczna budzi do życia. Jest to więc taki przypadek transformacji, której skuteczność wiąże się z niewidocznością. Siła symboliczna pozostaje w niezwykle bliskiej styczności z symbolicznie ustruk-turyzowanym światem fizycznym. Nie są też od nięj wolne pierwsze społeczne interakcje, od samego początku naznaczone strukturami dominacji.

Praktyczne akty poznania i uznania magicznej granicy między dominującymi i zdominowanymi, poprzez które zdominowani uczestniczą we własnej opresji (choć dokonuje się ona w nie-wiedzy, nierzadko wbrew ich chęci i woli), ponieważ akceptują narzucone granice - przybierają bardzo często postać wyrażanych przez ciało emocji, takich jak wstyd, upokorzenie, nieśmiałość, strach, wina, lub namiętności czy uczuć (miłości, uwielbienia, szacunku). Owe emocje i uczucia - doświadczane tym boleśniej, im większy jest ich związek z cielesnymi oznakami, takimi jak zaczerwienienie, niemożność wydobycia głosu, zdenerwowanie - zdradzają mimowolną podległość ciała próbującego się bronić przed osądem (oceną) ze strony grup dominujących. Manifestacje te wskazują na istnienie „podskórnego" związku ciała (podległości ciała) z cenzurą narzuconą przez struktury społeczne. Emocji

⁵⁹ Używając tych samych terminów, można analizować skuteczność symboliczną przekazów religijnych (bulli papieskich, edyktów, proroctw), gdzie oczywiste jest, że owa skuteczność wynika z uprzedniego procesu socjalizacji religijnej (katechizacji, uczestnictwa w obrzędach, a szczególnie z wczesnego włączenia w przeniknięte religijnością uniwersum).