DSC02468

XI. Tborte modernizacji i systemu światowego

762

tradycjach widu spośród tych społeczeństw, szczególnie w napięciach między ich własnymi osiowymi przestankami.

10

Przyswojenie sobie rozmaitych wątków i wzorów instytucjonalnych pochodzących z nowoczesno cywilizacji zachodniej przez społeczeństwa niczachodnioeuropejskie nie oznaczało jednak ich przyjęcia w oryginalnej postaci. Pociągało za sobą raczej nieustanną selekcję, rein-terpretację i pr/eformułowywanie tych wątków, co prowadziło do ciągłego krystalizowania się nowych kulturowo-politycznych programów nowoczesności oraz ciągłej rekonstrukcji nowych instytucjonalnych wzorów. We wszystkich tych społeczeństwach nieustająco krystalizowały się różne nowoczesne konstelacje ideologiczne i instytucjonalne. Rozwijające się nieustannie w nich programy kulturowe i instytucjonalne kładły nierówny nacisk na różne składniki kulturow o-politycznego programu nowoczesności, jego różne napięcia i antynomie. przy czym ich zasadniczym elementem był sposób, w jaki ustanawiały koncepcje samy ch siebie jako części nowoczesnego świata o ambiwalentnym nastawieniu do nowoczesności w ogóle, a do Zachodu w szczególności.

Równocześnie we wszystkich tych społeczeństwach zachodziły dalekosiężne transformacje wywołane w każdym z nich przez połączony wpływ lokalnej tradycji historycznej i rozmaitych sposobów ich włączenia w nowoczesny system światowy, przyjętych przez me głównych formacji instytucjonalnych oraz leżących u ich podłoża koncepcji. Koncepcje władzy i jej odpowiedzialności, relacje między państwem a społeczeństwem obywatelskim, struktura ruchów protestu, konstrukcja zbiorowych tożsamości, ich koncepcja siebie jako społeczeństw' nowoczesnych oraz ich na ogół ambiwalentne postawy wobec zachodnich ośrodków i rozwiniętego w nich programu nowoczesności odróżniały je od społeczeństw europejskich i amerykańskich - a także od siebie nawzajem.

11

Faktyczne kontury rozmaitych kulturowych i instytucjonalnych wzorów nowoczesności, jakie wykrystalizowały się w różnych społeczeństwach, podlegały ciągłym zmianom za ■prawą kombinacji napięć wpisanych w kulturowo-polityczny program nowoczesności oraz ciągłych przemian instytucjonalnych, społecznych, politycznych i gospodarczych, związanych z rozwojem i ekspansją nowoczesności. Instytucjonalne i kulturowe kontury różnych nowoczesności zmieniały się nieustannie przede wszystkim z powodu wewnętrznej dynamiki obszarów technologii, gospodarki, polityki i kultury w czasie ich rozwoju w poszczególnych społeczeństwach i ekspansji poza ich granice.

Po drugie, kontury te zmieniały się nieustannie w związku z politycznymi walkami i konfrontacjami między różnymi państwami, różnymi ośrodkami władzy politycznej i gospodarczej które stanowiły trwały czynnik kształtujący najpierw europejską, a potem poprzez jej ciągłą ekspansję amerykańską i japońską nowoczesność. Konfrontacje tego rudzaiu rozwinęły się już w Europie wraz z krystalizacją nowoczesnego europejskiego systemu państw, a później pogłębiły się w wyniku krystalizacji „systemów światowych” od XVI i XVU wieku