DSC04341 (4)

cxxvi ii CZ TV: UWAGI WYDAWNICZE

Nic domyślił się tuszyć— i umarł... w szlafroku.

Ale widziałeś! — ale dotknąłeś rękoma Publiczności-pry watnej. Uc? nieruchoma!...

I,jako — z autorem gdyby który raczył

Współ liieco się u-trudzić — pierwej by z-rozpaczył.

fZ)ć? Walentego Pomiana Z.)

Nie miejsce tu na szczegółowy, rozbiór zasad Norwidowskiego systemu; niżej podaję zakres modernizacji, wyrażając równocześnie nadzieję, że przyjdzie czas, kiedy wreszcie przełamią się opory — czy może wręcz nawyk strachu — wobec oryginalnej notacji Norwidowskiej.

a)    Kropka. W kilku miejscach została przez poetę przeoczona ale ten znak w zasadzie nie wymagał uwspółcześniania.

b) . Średnik. Jest to jeden z najważniejszych znaków poety. Używa gd szeroko i wielofunkcyjnie; uwspółcześnienie polegało na zamianie na przecinek • (np. VIII 10), na myślnik (np. VIII 14); nierzadko pozostawął bez zmiany (np. X 2, XII 2, XIII 6); niekiedy nie daje się go ani uratować, ani przełożyć na inny znak (np. XVI 6), był wtedy kasowany.

c)    Dwukropek. To także jeden z wielofunkcyjnych znaków VM. Służy głównie — jak dziś — wprowadzaniu wypowiedzi, ale funkcjonuje często jak myślnik (np. XX 3), bywa też odwrotnie (XXV 1); używany-bywa w miejscach, w których dziś położylibyśmy... średnik (XXIV 2), wielokropek (XXX 8) lub wręcz kropkę (XXXII 3)a więc odwrotnie do dzisiejszej funkcji. Używa też tego znaku w funkcji dywizu (łącznika międzywy-razowego), tak właśnie połączył Vade :mecwn na karcie dedykacyjnej, oraz stale jako znak towarzyszący nawiasowi: (.:). Dwukropek w tym wydaniu podlega częstej modernizacji.

d)    Wielokropek. Ulubiony znak Norwida. Tak się dobrze w tym wypadku złożyło, że i dziś zasada stosowania tego znaku jest bardzo liberalna; odradzane jest... nadużywanie tęgo znaku. W przypadku y7vTjedyhie w kilku miejscach dokonałem

przestawienia miejsca wielokropka: w moim rozumieniu miał on właśnie uprzedzać rzecz ważną, zatrzymując uwagę przed słowem, nie po.nim.

Dokonywałem też przekładu innych znaków na wielokropek.

e)    Myślnik. Znak wielofunkcyjny, w VM bardzo obficie stosowany; na szczęście łatwy do zaakceptowania przez współczesnego czytelnika, gdyż i dziś jest wielofunkcyjny. Modernizowałem go rzadko, ale usuwałem bez komentarza z pozycji po spójniku, gdyż odrywał ten niesamodzielny na ogół wyraz od reszty wypowiedzi, jak np.:

I — byłbym biały, jak owa dziewica (XL1I1 21);

Lecz-— skąd? te perły... (XLIII 25);

Lubo — gdy wspomnę praczki polskie (XL11I 33).

f)    Nawias. Bez modernizacji. Usunąłem tylko towarzyszący

mu dwukropek, jak np. (: W którego kole się zaklętym kręcę :) (XLIII 30). Sądzę, że nawias mógłby znacznie rozjaśnić Norwidowską składnię.    '

g)    Cudzysłów. Mimo częstego pokrywania się tego znaku z podkreśleniem (ale podkreślenie nabrało już w wydaniach Norwida specjalnego znaczenia, którego nie warto tu przełamywać), pozostawiam go bez modernizacji. Usunąłem oczywiście powtórzenia w kolejnych wersetach tego samego przytoczenia, jak np. XXV 1 — 2, 3— 5, czy LII. Tajemnica; to maniera ubiegło-wieczna, przejęta z zasad typograficznych.

h)    Wykrzyknik. Bez modernizacji; towarzyszy mu w VM bardzo często wielokropek, znaczony dwiema kropkami — zgodnie z konwencją, wprowadzam trzy kropki: miasto ocala!... (XLIV 16).

i)    Pytajnik. To znów niezwykły znak: w systemie Norwida i liczbowo, i funkcjonalnie, i ze względu na miejsce występowania odbiega od dawniejszych i dzisiejszych reguł. Sygnali-zowałem to wcześniej (część III Wstępu). Tu pozostał bez zmiany na swej — najczęściej — pozycji zapowiednika. Wobec znacz-9— BN 1/271 C. Norwid: Vade-mecum