DSCF0053

syen erik Astrom

lone prowincje duńskie i norweskie, których ludność po półwieczu szwedzkich rządów, zaczynała odczuwać lojalność wobec nowej ojczyzny. Przybliżone oszacowanie tych samych grup ludności u schyłku rządów Karola XI (1697) daje następujące rezultaty: szlachta, urzędnicy, duchowieństwo z rodzinami — 50 tysięcy (40 tysięcy w Szwecji właściwej i 10 tysięcy w Finlandii), rodowici żołnierze i marynarze — 60 tysięcy (odpowiednio 45 i 15 tysięcy).

Pomimo opozycji ze strony stanów nie uprzywilejowanych, która z czasem stała się wyraźna, to przede wszystkim ci, którzy mieli patenty szwedzkiej szlachty, stali za potęgą, honorem i chwałą swego kraju. Oficer, który doszedł do stopnia majora mógł liczyć na nobilitację, każdy pułkownik był w rzeczywistości nobilitowany. Ten sam proces dotyczył i korpusu urzędników państwowych. Przedsiębiorcy, finansiści, wielcy kupcy wchodzili niemalże automatycznie w szeregi szlachty. Ale warto przyjrzeć się bliżej utytułowanej szlachcie, baronom i hrabiom, ludziom, którzy stojąc najbliżej tronu byli w ciągu długich okresów regencji odpowiedzialni za politykę zagraniczną i ekonomiczną kraju.

Tytuły arystokratyczne wprowadzono z okazji koronacji Eryka XIV (1560—1568), ale do rządów Krystyny jedynie bardzo niewiele rodzin szlacheckich zostało wyniesionych ponad swych współbraci. Druga grupa szlachty, pochodząca od dawnych członków rady państwa, odgrywała w sprawach państwa jedynie podrzędną rolę ekonomiczną, polityczną i społeczną. Z jednej więc strony stała szlachta utytułowana, hrabiowie i baronowie, podzieleni na koterie rodzinne i kliki polityczne, z drugiej zaś strony — główna masa szlachty, wraz ze swymi różnymi podziałami w zależności od bogactwa, powiązań rodzinnych lub interesów regionalnych. W miarę jak aparat rządowy stawał się coraz bardziej zbiurokratyzowany, urzędnicy państwowi również przesunęli się ku szczytowi drabiny społecznej. Wmieszanie się Szwecji w wielką grę polityki europejskiej otworzyło drogę talentom dyplomatycznym, potrzeby finansów wojennych sprzyjały posiadaczom kapitałów, nowe przemysły metalurgiczne wysoko kwalifikowanym technikom, podczas gdy terytorialna ekspansja imperium dawała możliwość kariery zdolnym zarządcom i dowódcom.

Do czasu rządów Krystyny wybijał się element rodzimy. Głównie stare rody szlacheckie ze Szwecji i Finlandii zostały przez nią wyniesione do tytułów; cudzoziemcy byli mniej liczni, lecz przyciągali nieproporcjonalnie dużą uwagę. O nadawaniu tytułów arystokratycznych obcokrajowcom decydowały nie tylko preferencje osobiste królowej. Pomimo niemieckiej matki i babki, sama Krystyna była członkinią szwedzkiej rodziny szlacheckiej, która w późnym średniowieczu została uznana za jedną z wiodących rodzin w królestwie. Duża część starej szlachty rodowej była z nią spokrewniona. W czasach Krystyny dwór sztokholmski zaczął odczuwać zapotrzebowanie na utytułowaną arystokrację, zdolną sprostać wymaganiom stawianym przez rosnący status międzynarodowy Szwecji.

Tabela 2. Pochodzenie szlachty utytułowanej wprowadzonej do izby rycerskiej riksdagu w latach 1560-1697

	Hrabiowie	Baronowie	Razem
Eryk XIV do regencji w czasie małoletniości Krystyny	5	9	14
Krystyna do śmierci Karola XI	41	102	143
Szwecja—Finlandia	27	51	78
Prowincje bałtyckie i inne terytoria	19	60	79 |

Ale Krystyna podniosła do rangi wysokiej szlachty także dużą liczbę cudzoziemców (29), głównie Niemców bałtyckich, a jej przykład był naśladowany, o dziwo, przez Karola XI, który nadał patenty arystokratyczne (9 hrabiów, 26 baronów) Niemcom bałtyckim i Niemcom, którzy zdobyli jego zaufanie. Ich językiem ojczystym był niemiecki. Natomiast tylko 12 hrabiów i 17 baronów pochodziło ze Szwecji i Finlandii. Niemniej radcami, z którymi najbardziej lubił współpracować, byli reprezentanci wysokiej szlachty, gorliwi zwolennicy redukcji; ludzie z Finlandii — tacy jak Creutz, Fleming lub Wrede; bądź ludzie z centralnej Szwecji, których rodziny niedawno awansowały w hierarchii społecznej.

291