DSCF0051

sven erik Astrom

chłopi byli podlegli swym panom lub ich zarządcom. Cały kraj został podzielony na majątki, które korona zastawiła, sprzedała lub oddała w lenno.

Prowincję Kexholm oddał Szwecji traktat w Stołbowej (1617). Jej część północna była dopiero zasiedlana, podatki nakładano wedle liczby łuczników w każdym dystrykcie, a jej południowa część była już uprzednio sfeudalizowana przez rosyjskich bojarów, klasztory prawosławne i wielkich książąt moskiewskich. Ten sam schemat demograficzny i religijny, który cechował Ingrię, zastosowano w całym Kexholmie. Fiński element ludnościowy został wzmocniony; duchowieństwo luterańskie narzuciło swą liturgię. Populacja tego zapomnianego przez Boga regionu nie była reprezentowana w riksdagu. Majątki lenników i dzierżawców dóbr korony były w rzeczywistości jednostkami samowystarczalnymi. Pomimo tego liczba ludności rolniczej wzrosła na żyznych terenach wokół jeziora Ładoga, które w konsekwencji tego przynosiły nadwyżkę zboża.

Podczas ery wielkości prowincje bałtyckie były spichlerzem Szwecji w dosłownym znaczeniu tego ^określenia. Jednym z niewielu korzystnych postanowień pokoju w Nys-tad w 1721 roku było zobowiązanie się Rosji, iż pozwoli Szwecji na coroczny import z Inflant i Estonii wolnego od cła zboża o wartości 50 tysięcy rubli. Towary importowała do Szwecji korona, arystokracja i wielcy kupcy, ale niemal niemożliwe jest wyrobienie sobie poglądu o rozmiarach kapitału i ilości towarów, które przed redukcją przeszły przez ręce zarządców wielkich pałaców, budowanych przez szlachtę w Sztokholmie i na jego nowych przedmieściach, lub trafiły do wysokich ceglanych domów arystokracji kupieckiej, stojących u nadbrzeży w Skeppsbron.

W okresie 1680—1697, gdy Szwecja zdołała utrzymać swą neutralność, jej flota handlowa rozrosła się szybko. Rozmiary handlu wzrastały, a rodzima flota powiększyła się i przyczyniła do rozwoju importu i eksportu. Wszystkie statki obce były wykluczone z żeglugi między portami Szwecji i właściwej Finlandii, a flota zwiększyła się o statki z dawnych prowincji duńskich. Większość floty pełnomorskiej była jednak skoncentrowana w Sztokholmie. Drugie miejsce po Sztokholmie zajmował Góteborg, miasta fińskie

brały w handlu jedynie pasywny udział. Z drugiej strony wiele małych statków było rozrzuconych w innych regionach, na przykład w Ostrobotni czy wzdłuż południowego wybrzeża Zatoki Fińskiej, gdzie parafie, takie jak Bjórkó (koło Wyborga), posiadały kilkadziesiąt statków żeglugi przybrzeżnej. Warsztaty hutniczne w Nyland i wielkie posiadłości szlacheckie miały swe własne barki pływające do Sztokholmu; podobnie jak małe miasteczka i miejsca dogodne do zawijania statków na zachodnim wybrzeżu Szwecji od Kristianstad do Strómstad, wreszcie rejon jeziora Malar, gdzie arystokracja używała stateczków do przewożenia żywności ze swych dóbr do pałaców w Sztokholmie. Również metale stanowiły ważny towar w żegludze po jeziorze Malar. Wismar i Stralsund były prawdziwymi centrami dla statków transportowych i jachtów pasażerskich, utrzymujących ruch między Niemcami a portami południowej Szwecji.

Jednym z aspektów szwedzkiej gospodarki wojennej, które nie doczekały się dotąd wystarczającego wyjaśnienia, jest związek między żeglugą* morską ar mocarstwowym statusem Szwecji. Jego waga jest widoczna na kilku poziomach. Przede wszystkim to właśnie ruch statków spajał różne części królestwa oraz łączył je tak z zachodnią i południową Europą, jak i z Anglią i Szkocją. Szlak ze Sztokholmu do Nyen (gdzie obecnie znajduje się Petersburg) i Narwy stanowił połączenie z Europą Wschodnią. Gdańsk był dostępny ze Szwecji jedynie drogą morską. Przy ówczesnym stanie technik transportu przewóz morski towarów był w okresie letnim sposobem najtańszym. W zimie większa część Bałtyku była zamarznięta i jedynie południowa Szwecja mogła utrzymywać kontakt z Europą kontynentalną i szwedzkimi bastionami w północnych Niemczech: Pomorzem i Wismarem. Miało to swe implikacje dla strategii morskiej. W 1680 roku .Karol XI przeniósł bazę floty szwedzkiej ze Sztokholmu do nowo założonej przez siebie Karlskronyi w ten sposób umożliwił swej flocie wypływanie na morze o wczesnej porze roku i przebywanie na nim aż do późnej jesieni. Podczas wojny z Danią, od 1674 do 1676 roku, rdzeń szwedzkiej floty pełnomorskiej został faktycznie zniszczony, ale już w 1697 roku była ona w posiadaniu 37 okrętów

287