DSCF0069

48

Autor i dzieło

Już po wysłaniu tej odpowiedzi do Nowogrodu przyjechał do Narwy 9 stycznia 1666 roku Adolf Ebers. Przywiózł ze sobą list od króla Szwecji, adresowany na ręce gubernatora Taubego. W liście tym król oznajmia, że człowiek, o którym mowa, zna dobrze państwo rosyjskie i służąc w kancelarii wielkiego księcia i zgłaszając gotowość przekazania różnych użytecznych informacji, zasługuje na to, aby obdarzyć go sumą 200 rikstalarów i przyjąć na służbę¹. Kiedy Kotoszychin dowiedział się, że odpowiedź króla jest dla niego pozytywna, wyszedł z ukrycia. Dowiedzieli się o tym także rosyjscy dyplomaci w Narwie i znowu zażądali jego wydania. Wtedy Taube jakoby zamknął Kotoszy-china w więzieniu do czasu przekazania go Moskwie i jednocześnie zawiadomił Rosjan, że z powodu słabej straży aresztant zdołał uciec z więzienia. Tymczasem tak naprawdę wysłał go razem z kurierem i listem potajemnie do Sztokholmu².

G. Kotoszychin przyjechał do Sztokholmu 5 lutego 1666 roku. W stolicy Szwecji używał fałszywego nazwiska Jagan Aleksander Sielicki. Prawdopodobnie na początku swojego pobytu poznał w Sztokholmie tłumacza Olafa Barckhusena, swojego późniejszego biografa. W ciągu pierwszych trzech tygodni pobytu nie powierzono mu żadnych zadań ani zleceń. Dlatego też w marcu 1666 roku napisał dwa listy w sprawie swojego losu. Obydwa listy zachowały się jedynie w formie drukowanej. Rękopisy zaginęły, ale według świadectw tych badaczy, którzy mieli je w ręku, były pisane ręką Kotoszychina³. Jeden z listów był adresowany bezpośrednio do króla Szwecji, a drugi do króla i Rady królestwa. W liście do króla Karola XI Kotoszychin zwracał się z prośbą o przyjęcie na służbę i zapewniał o swojej woli służenia wiernie aż do śmierci⁴. W liście do Rady królestwa Kotoszychin przedstawił, jakie usługi może ofiarować Koronie Szwedzkiej. Prosił, aby przydano mu osobę, która będzie go uczyła języka szwedzkiego. W zamian on będzie uczył tę osobę języka rosyjskiego, aby mogła ona zostać tłumaczem. Jeżeli sami członkowie Rady królestwa zechcieliby uczyć swoje dzieci rosyjskiego, to chętnie podejmie się tego. Znajomość języka może być przydatna, jeżeli któreś dzieci członków rady będzie gubernatorem w Rydze lub w innych miastach. Tam ze względu na sąsiedztwo z Carstwem Moskiew-

skim i kontakty dyplomatyczne z tym związane znajomość rosyjskiego będzie pożyteczna⁵. Oba listy podpisał swoimi inicjałami cyrylicą (G. K. K.) i literami łacińskimi nowym nazwiskiem (lagan Alexander Selicky). Na drugim liście, pod jego podpisem, jest notatka z datą 28 marca 1666 roku, że przyznano mu dochód w wysokości 150 rikstala-rów⁶.

Kotoszychin starał się jednocześnie uzyskać audiencję u hrabiego Magnusa Gabriela de la Gardie, który jako kanclerz Królestwa praktycznie sprawował władzę w czasach małoletniości króla Karola XI. W liście do kanclerza Kotoszychin napisał, że w związku ze swoimi podróżami dostrzegł, jak odmienne jest państwo moskiewskie od innych i postanowił je opisać⁷. Uzyskał audiencję u kanclerza Magnusa Gabriela de la Gardie i ten miał zachęcić go do napisania książki o Rosji⁸. List ten A. E. Pennington datuje na maj 1666. A. I. Markiewicz uważał, że powyższe świadectwa są mylne. Według niego osobowość Kotoszychi-na nie wskazywała na możliwość podjęcia przez niego intelektualnego wysiłku jedynie ze względów poznawczych. Uważał, że praca nad dziełem została zlecona G. Kotoszychinowi przez Szwedów z intencją, aby dzieło to zostało później przetłumaczone. Oczywiście Kotoszychin podjął się tego zadania - jak sądzi Markiewicz - ponieważ miał gwarancję otrzymania zapłaty⁹. W tym samym liście do Magnusa Gabriela de la Gardie Kotoszychin prosił, aby na czas pracy nad swoim opisem Moskwy mógł się usunąć ze Sztokholmu w jakieś spokojne miejsce, ponieważ boi się, że Rosjanie w czasie zbliżającego się spotkania posłów w Pliussa w czerwcu 1666 roku znowu zażądają jego wydania¹⁰. W rze-

MMMMM

1

   JL K. FpoT, HoBue cBedenun o KomotuuzuHe no uiBedcKuu ucmoHHUKUM, s. 8-9.

2

   Tamże, s. 10.

3

⁸¹ RBa hoBux MamepuaAa óah duoepatpuu Kornoiuuxuna, coo6meHbi A. O. Emhko-bum; 2. K. TpoT, HoBue cBedenun o KomotuuxuHe no uiBedcKUM UcmoHuuKciM, s. 12-13; A. M. MapKeBWH, Tpueopuu KapnoBuu Komotuuxun u eto conunenue o MockoBckom zocy-dapcmBe B noAoBme XVII B., s. 37-39.

4

RBa hoBux MamepuaAa óah 6uoepacpuu KomoiuuxuHa, cooSmeHw A. O. Emhko-dum, i. 3.

5

   Tamże, s. 4-5.

6

   Grigorij Kotośixin, O Rossii v carstvovanie Alekseja Mixajlovića. Appendices II-III, s. 760-762.

7

   Tak przedstawia to w biografii Kotoszychina Olaf Barckhusen. W żadnej z petycji nie ma mowy o podjęciu przez Kotoszychina pracy nad opisem Rosji. O Poc-cuu 0 napcmBoBanue Aaskcch MuxauAO0una. Conunenue Tpueopuu Komoiuuxuna, [w3A.] A. EapcyKOB, H3AaHwe neTBepToe, s. XX-XXI.

8

   Tak przedstawia sekwencję zdarzeń Olaf Barckhusen: H. KopKyHOB, H. Ka-JianoB, TlpeducAoBue ko Bmopouy u3danuio (1859), s. XX-XXI. W zachowanym jedynie w szwedzkim przekładzie liście G. Kotoszychina do Magnusa Gabriela de la Gardie G. Kotoszychin pisze, że podjął się pracy opisującej całe państwo moskiewskie i wymienia listę 20 paragrafów, z których pierwszych siedem odpowiada mniej więcej tytułom występujących w jego dziele, które znamy: A. E. Pennington, Art unpublished letter by Grigory Kotoshikhin, s. 113-124.

9

   A. M. MapKeBWH, Tpueopuu KapnoBun Komouiuxun u eeo conunenue o MoctcoB-ckom eocydapcmBe 0 noAoBune XVII B„ s. 40-41.

10

   Tę część losów G. Kotoszychina relacjonujemy na podstawie prac: H. E. Hj&rne, En rysk emigrant i Sverigefór tvd hundra dr sedan; fl. K. IpoT, HoBue cBedenun o Komoiuuxutte