DSCN6362 (Kopiowanie)

57

■B

SKflŁ*'

sisti⁰®

Ryc. 7-35. Rozmnażanie płciowe (koniugacja) i bezpłciowe (Paramecium): ma - makronukleus, m

ierzchniami oralnymi.

potomnych.

Ryc, 7-36. Schemat budowy synydłactka z ro<fejyu Ąctlnea: ma - makronukleus. mi -mikronuklcus. n • nóżka, p • przyssawka, t - tentakula, wt - wodnic/ku tętniąca (JD).

7. Przegląd imała istot żywych i ich klasyfikacja

zwanym gardzjąl.ą (cytopharynx) do wodniczki trawiennej: zawarte w niej enzymy rozkładają wielocząsteczkowe związki organiczne na cukry proste, tłuszcze i aminokwasy. Nicstrawione cząstki pokarmowe (np. zmineralizowane pancerzyki okrzemek) usuwane są kanalikami cytoplazmatycznymi na zewnątrz pelikuli orzezotwńr odbytniczy (cytopygc). Pantofelek żyje w wodach słodkich, zatem wciąż napływającą doń wodę musi usuwać dzięki skurczom dwńch wodniczek tętniących; łącznie są one w stanie w ciągu 30 minut wypompować ilość wody równą objętości całego pantofelka. Wraz z wodą usuwane są produkty przemiany materii. Orzęski są diploidalne (cykl rozwojowy typu II). Ich komórki zawierają po dwa jądra: duże - zwanemakronukleusem i małe - mikronuklcus. Makronuklcus bierze głównie udział w procesach transkrypcji, a zatem reguluje procesy metaboliczne i wzrost pierwotniaka. Najprawdopodobniej powstaje w wyniku kilkakrotnej replikacji całego garnituru chromosomów. W podziałach mitotycznych (przy rozmnażaniu bezpłciowym) makronukleus dzieli się amitotycznie (bez wytwarzania struktur podziałowych).

Mikronuklcus jest natomiast “zbiornikiem informacji genetycznej” istotnym w procesach rozmnażania płciowego; w podziałach bezpłciowych dzieli się sposobem mitozy.

Proces płciowy u otzęsków - przebiegający iakokoniugacia - jest bardzo oryginalny (ryc. 7-35). Biorą w nim udział dwa osobniki z różnych typów kojarzenia (owych typów kojarzenia, czyli płci, wyróżniono u pantofelków w sumie osiem). Takie dwa osobniki łączą się perystomanu (powierzchniami oralnymi) i w każdym z nich makronukleus zanika, zaś mikronukleus dzieli się mejotycznie i wytwarza 4 haploidalne jądra potomne. Trzy z nich zanikają, zaś pozostałe - czwarte - dzieli się sposobem mitozy na dwa. Z tych dwóch haploidalnych jąder jedno pozostaje w komórce, drugie natomiast wędruje przez otwór gębowy do komórki partnera i łączy się zjego haploidalnym jądrem (ryc. 7-35). Powstają zatem dwa identyczne, choć nowe jądra diploidalne. Następnie w każdym z pantofelków odtwarzany zostaje makronukleus.

Rozmnażanie płciowe u orzęsków zachodzi niezbyt często: znacznie powszechniejsze są podziały bezpłciowe, w warunkach sprzyjających mogą one mieć miejsce co 8 godzin. W wyniku tych podziałów powstaje klon orzęsków (pokolenie o takim samym zapisie genetycznym).

Jednym z ciekawszych zjawisk u pantofelków jest odziedziczenie pewnych cech przezczastki kappa. będące nuklcoprotcidami zawartymi nie w jądrze, lecz w cytoplazmie. Cząstki te występują jedynie u niektórych szczepów pantofelków (u tych, które zawierają pewien gen jądrowy, umożliwiający obecność cząstek kappa w komórce). W procesach podziałów cząstki kappa są

ii