DSCN6450 (Kopiowanie)

157

IPrteghid <ńa iatx tv*ych i ich klasyfikacja

i

IW

¥c

vvl

kVl

u

te

te

"Mu

atoorndn*

BmięsM

r. Pastuj BK ^3

u«

Ml

jjgsek umożliwia poruszanie się i zdobywanie pokarmu i nadaje zwierzęciu wygląd wirującego wrzeciona. Wołki (ryc. 7-101) mogą mieć różny kształt, ale - mimo swej mikroskopijnej budowy - posiadają szereg układów. Na przykład układ pokarmowy zaopatrzony w żołądek żujący (tzw. mas taks), służący do rozcierania pokarmów oraz żołądek gruczołowy, w którym rozpoczyna się trawienie; układ wydalniczy zbudowany z komórek płomykowych i pęcherza; układ nerwowy z położonym w przedniej części ciała zwojem nerwowym. Wrotki mają prymitywną jamę ciała. Bardzo gieławą «ęhajęsj fakt, iż liczba komórek budujących ich ciało iest u poszczególnych gatunków Siała, Na przykład każda samica gatunku Hydatina senni składa się zawsze dokładnie z 959 komórek (z nich 80 przypada na przewód pokarmowy. 14 na narządy wydalniczc itd.). Podziały mitotyczne kończą się wraz z zakończeniem rozwoju embrionalnego i osiągnięciem owej stałej komórkowej - komórki nie mogą się dalej dzielić i wchodzą w okres różnicowania. Każda komórka dorosłego wrotka jest zatem ściśle wyspecjalizowana do funkcji, które spełnia i wrotki nie maia absolutnie żadnych zdolności regeneracyjnych. Żyją zresztą zwykle krótko-do 14 dni.

Wrotki stały się w ostatnich latach przedmiotem wielkiego zainteresowania, ponieważ wyjaśnienie tajemnicy stałości ich składu komórkowego może w wielkiej mierze przyczynić się do poznania ważnych zagadnień cytologicznych, np. mechanizmu niekontrolowanego rozmnażania się komórek nowotworowych. Jak się to bowiem dzieje, że komórki powstającego wrotka “wiedzą”, kiedy zaprzestać rozmnażania się? Być może poznanie odpowiedzi na to pytanie umożliwi skuteczną walkę z nowotworami.

Wrotki są rozdzielnopłciowc, tzn. występują samce i samice. Jednak samice są zawsze większe, zaś u większości samców narządy są skarłowaciałe (nie posiadają one np. przewodu pokarmowego, nic jedzą i krótko żyją). U większości spośród poznanych 1200 gatunków tych zwierząt samców nie wykryto w ogóle. A zatem znaczna liczba gatunków rozmnaża się zapewne wyłącznie drogą partenogenezy (dzieworództwa). U wrotków regułą jest przemiana pokoleń o typie heterogonli (tzn. pokolenia rozmnażające się partenogcnctycznie i pokolenia rozmnażające się płciowo występują naprzemiennie).

Większość wrotków żyje w wodach morskich i słonawych, istnieją jednak gatunki morskie, a także “lądowe”, przebywające w wilgoci mchu, porostów, w mokrej ściółce itp. Okresy pozbawienia wody przeżywają zapadając w stan anabiozy (życia utajonego).

i

7.4.63.8. Typ: Brzuchorzęski (Gastrolrichd)

Ten nieliczny typ (około 100 gatunków) obejmuje zwierzęta bardzo podobne do wrotków, lecz nie posiadające pierścienia rzęsek wokół otworu gębowego. Często posiadają rzęski na spodniej stronie ciała (stąd nazwa). Żyją w wodzie, liczba komórek ich ciała jest stała jak u wrotków, podobnie jak u wrotków znamy gatunki, u których nie wykryto samców.

7.4.63.9. Typ: Mszywioły (Ectoprocta. Bryozoa)

W częściej stosowanej w Polsce systematyce mszywioły wraz z Entoprocta, Phoronida i ramicnionogami zaliczane są do typu Czułkowców (Tenlaculala). Mszywioły są zwierzętami prowadzącymi osiadły tryb życia i tworzącymi kolonie drogą pączkowania. Każdy osobnik wytwarza wokół siebie pancerzyk (zoecium) z białka lub węglanu wapnia, do którego się chowa w razie niebezpieczeństwa. Kolonie mszywiolów mogą czasem przypominać kolonie koralowców (i mogą też być mylnie uważane za rośliny wodne), jednak mszywioły są zwierzętami stojącymi na znacznie wyższym etapie zróżnicowania morfologicznego (por. ryc. 7-101 z ryc. 7-85). Ich otwór gębowy otoczony jesl Infnfnrem - wieńcem uizęsionych czulków, które napędzają pokarm. Przewód pokarmowy ma kształt litery U (co stanowi przystosowanie do życia w nieruchomym pancerzu). U właściwych ■aszywiolów (Eclopmclaj otwór odbytowy uchodzi poza wieńcem czulków: posiadają też one ptawdziwą wtórną jamę ciała (celomę). W kolonii mszywiolów zawsze występują wyspecjalizowane.