DSCN6423 (Kopiowanie)

130

Bkdogia • repetytorium dla kandydatów na anaaemtw

UO-I.V\. j; U lOSI Ili Kapu>Ulvvii u*iaunuv wiiiwMu    ** ——----------

liściach. Rośliny wymagające jaryzacji określamy mianem kripfilny.ch; w warunkach łych jaryzują się one w okresie zimy. Rośliny krajów ciepłych nic znoszą zazwyczaj chłody

kwitnienie ma miejsce w jakiś czas po wystawieniu nasion na działanie temperatury od 271 Kdo2ft K (-2”C do -13-C): u roślin kapustnych działanie chłodu musi mieć miejsce w odniesieniu do siewg

0    kilku

naturalnych jaiyzują \

1    łatwo przemarzają; określamy je mianem termofilnych-

Światło słoneczne decyduje u roślin o najważniejszym procesie życiowym; fotosyntezie.

W zasadzie im lepszy dostęp do światła, tym większe możliwości uzyskania eneigii i wzrostu. Organizmy roślinne przystosowały się jednak do bardzo różnych środowisk: swifllłfllltbDfi czyli fotofilc wymagają pełnego nasłonecznienia (należy tu np. większość traw, mak, słoneczniki); cicniolubne (skiofilel rozwijają się najlepiej w cieniu i rosną chętnie w poszyciu lasów, nawet iglastych (borówka, kopytnik, widłaki, większość krajowych paproci i mchów). Krzewy i większość roślin zielnych stanowią grupęmezofili - o umiarkowanych wymaganiach świetlnych.

Rośliny reagują również na szereg innych bodźców docierających ze środowiska, choć reakcje te są na razie słabo poznane. Wiele gatunków wydziela pewne substancje do otoczenia (do gleby, wody i atmosfery), są one przenoszone i odbierane przez inne rośliny, stanowiąc rodzaj informacjj chemicznej. Na przykład stwierdzono, że zaatakowanie jednego drzewa przez szkodniki powoduje w innych, rosnących w sąsiedztwie, a nie zaatakowanych drzewach tego samego gatunku wzrost stężenia substancji hamujących rozwój szkodników.

Ciekawe, choć jak na razie budzące wiele kontrowersji badania uczonych radzieckich (np. I.Gunar) i amerykańskich (C. Backstcr) wskazują, że rośliny mogą “psychicznie" przygotowywać się na zmianę pogody, że reagują nie tylko na stan zdrowia innych roślin w otoczeniu, ale także np. na stany psychiczne człowieka. Ponoć potrafią "zapamiętać" określoną osobę i w chwili jej wejścia do danego pomieszczali reagują w określony sposób. Ośrodek koordynujący tę wrażliwość znajdowałby się w narządach podziemnych (korzeniach, bulwach lub cebulach).

Rośliny bronią się przed zjedzeniem, stosując zabezpieczenia mechaniczne oraz chemiczne. Ze środków obrony mechanicznej wymienić należy przede wszystkim kolce (np. u róży, jeżyny, robinii, ostrożema, kaktusów), które są przekształconymi liśćmi oraz warstwy tkanek okrywających (np. korek). Do barda bogatego arsenału “broni chemicznych” roślin należą zawarte w ich tkankach alkaloidy, garbniki, barwniki, saponiny, olejki eteiyczne, żywice itp. (bardzo wiele z tych związków - jak to podkreślałem• znalazło zastosowanie w gospodarce ludzkiej, zwłaszcza w lecznictwie). Do walki - zwłaszcza z owadami - różne gatunki roślin używają zarówno trucizn rozpuszczonych, jak i gazów (cjanowodór, chlor, gu musztardowy); wytwarzają substancje hamujące rozwój szkodników lub uniemożliwiające im odżywiał się danym rodzajem pokarmu. Drzewa bronią się przed drążącymi chodniki w drewnie lawami, zalewając je dużą ilością żywicy. Stwierdzono, że synteza substancji toksycznych ulega nasileniu w przypadku uszkodzenia części rośliny. Gdy mechanicznie wycinano otwory w liściach brzozy lub dębu. w pozostałych - nieuszkodzonych - w ciągu kilku dni zawartość taniny wzrastała 2 do 5 razy (ten garbnik sprawia, że dla wielu gatunków gąsienic liście stająsię niesmaczne i trujące). Fakt wydzielani dużych ilości żywicy przez uszkodzony pień drzewa ma zastosowanie praktyczne - drzewa przeznaczone na ścięcie poddaje się żywicowaniu, tzn. na pewnym obszarze pnia pozbawia się je kory i zbiera do zawieszonych pojemników żywicę wyciekającą z ran.

Rośliny konkurują także z innymi o przestrzeń życiową, dostęp do wody i światła itp. Pośród sposobów konkurowania znajdują się substancje wydzielane przez korzenie, a powstrzymujące rozwój innych roślin. Liście zrzucane na zimę przekształcane zostają w kompost, a zawarte \v nich substancje mogą zmieniać strukturę gleby w taki sposób, że staje się ona niewłaściwa dla gatunkom konkurencyjnych. Agrotechnicy prowadzą obecnie dość intensywne badania nad tym, jakie można uprawiać w sąsiedztwie innych, a które nie tolerują wzajemnie swej bliskiei ot galąż rolnictwa określa się mianem hjptlynanWZttSga