DSCN6745 (Kopiowanie)

I0.2J. Ekosystemy lądowe

Pojęcie ekosystemu określa zarówno środowiska duże, jak i małe. Jako jeden wielki ekosystem możemy traktować zarówno całą kulę ziemską, jak i pojedynczą kałużę wśród skał na wybrzeżu klifowym. Zazwyczaj jednak terminem tym określa się jakiś szczególny, samowystarczalny rodzaj zespołu biologicznego, który funkcjonuje w określonych warunkach. To oznacza, że ekosystemem jest tak samo środowisko tundry, jak i las tropikalny, jezioro lub rafa koralowa. W ekosystemie lądowym głównymi czynnikami ograniczającymi życie roślin i zwierząt są temperatura i opady atmosferyczne.

Las jest najwyżej zorganizowanym ekosystemem lądowym. Zbudowany jest z kilku warstw roślinności, przede wszystkim drzewostanu. Warstwa ta decyduje o produktywności ekosystemu, tworzy jego strukturę i określa warunki życia wszystkich innych organizmów. W ekosystemie tym, poza roślinami, żyje ogromna ilość wzajemnie powiązanych ze sobą gatunków bakterii, glonów, grzybów, owadów, ptaków i ssaków. Wszystkie te gatunki wzajemnie oddziałują na siebie i na swoje siedlisko (glebę, wodę, klimat). W lesie nieustannie zachodzi obieg materii i przepływ energii.

Lasy zajmują 27% powierzchni lądów. Układ roślinności w lesie składa się zazwyczaj z trzech warstw:

-    warstwa koron drzew (drzewostan) - może być jednopiętrowa (w przypadku lasów jednowieko-wych i jednogatunkowych), lub wielopiętrowa (w przypadku lasów mieszanych, w zależności od gatunków i wieku drzew);

-    podszyt - warstwa niższa składająca się z krzewów i mniejszych drzew;

-    runo leśne - najniższa warstwa; składają się na nią paprocie, drobne krzewinki, trawy, mchy, porosty, grzyby i inne.

W warstwach lasu żyje wiele zwierząt i roślin, które są ściśle ze sobą powiązane zależnościami pokarmowymi i siedliskowymi.

W ekosystemie lasu bardzo ważny jest stopień jego naświetlenia; od tego zależy między innymi skład gatunkowy niższych warstw w poszczególnych porach roku.

W warstwie koron drzew w Polsce najczęściej możemy spotkać:

-    w lasach nizinnych: sosnę zwyczajną, świerk pospolity i lipę drobnolistną;

-    na wyżynach i pogórzu: nadrzeczną olszynę górską z olszą szarą, jaworzyny, drzewostan jodłowy boru mieszanego, bory świerkowe.

Skład podszytu i runa jest uzależniony od warunków siedliskowych, przede wszystkim jak już wspomniano wcześniej od stopnia naświetlenia wnętrza lasu. W ciągu roku naświetlenie zmienia się najbardziej w lasach liściastych, ponieważ drzewa zrzucają liście na zimę. W związku z tym wczesną wiosną, kiedy na drzewach nie ma jeszcze liści, mogą się rozwinąć w runie takie rośliny jak: zawilec gajowy, ziamopłon wiosenny, szczawik zajęczy czy przylaszczka pospolita itp. Mogą one wówczas zakwitnąć ze względu na dużą ilość światła. W późniejszym okresie, gdy liście są już w pełni rozwinięte na drzewach, w runie rozwijają się rośliny, które nie potrzebują dużej ilości światła. Należą do nich między innymi: bluszcz pospolity, borówka czarna, paprocie i mchy. Zdarza się, że roślinność runa utrudnia bądź całkowicie hamuje wzrost siewek drzew.

O typach lasów decydują dominujące gatunki drzew. W zależności od typu lasu. występuje różny skład gatunkowy runa i podszytu. Podobne różnice występują w składzie fauny. Różnorodność gatunków zwierząt całkowicie zależy od różnorodności i obfitości gatunków roślin w ekosy s-ternie. Każda warstwa lasu ma swoich mieszkańców, którzy żyją na określonym obszarze albo przemieszczają się z miejsca na miejsce. Rośliny dostarczają im pokunnu, kryjówek, miejsca do Zakładania gniazd, legowisk itp. Natomiast zwierzęta żerują na roślinach, niszczą szkodniki, zapyląją kw iat>