DSCN8551

232 Rozdział V. Godzina Polski

poprzednio duszę, tak teraz osobę mogą poznać jedynie poprzez ich odczytanie i będą wiedzieli tyle, ile z nich wyczytają. „Głębia serca” czy osoba, chociaż pokazane, pozostaną dla nich na zawsze — nieznane. ■

Tym razem są to dwa znaki symboliczne.Cdwa rodzaje ran? To bardzo charakterystyczne, że Bohater Polaków zawsze pokazuje im tylko rany. Obserwatorzy dowiadują się więc przede wszystkim o jego nieszczęściach. Najwyraźniej chce więc uchodać za byt cierpiący Na pierwszy rodzaj ran zwrócił uwagę Guślarz.

Guślarz

Pierś miał zbroczoną posoką,

Bo w tej piersi jest ran wiele:

Straszne cierpi on katusze,

Tysiąc mieczów miał on w ciele,

A wszystkie przeszły — aż w duszę.

Śmierć go chyba z ran uleczy.

Kobieta

Któż weń wraził tyle mieczy?

Guślarz Narodu nieprzyjaciele.

(111,261)

Są to więc rany, które mu zadano w walce o naród. Zadano je w ciało. Dosięgły duszy tylko dlatego, że — jak wiemy z opowieści o Cichowskim — ból ciała przenika do umysłu i zapada w pamięć, kalecząc „głębię serca”. Jak twierdzi Guślarz, po śmierci Bóg nie będzie go z nich rozliczał. To nie są znamiona grzechu. Inną ranę zauważyła kobieta.

Kobieta

Jedną ranę miał na czole,

Jedną tylko i niewielką,

Zda się być czarną kropelką.

Guślarz

Ta największe sprawia bole;

Jam ją widział, jam ją zbadał;

T? ranę sam sobie zadał, ~    ”    '    —-——

Śmierć z niej uleczyć nie może.

Kobieta

Ach, ulecz go, wielki Boże'.

(III, 262)

Tę ranę zadał więc sobie sam i zostanie %. niej po śsńerei .toztołPy. Jest to bowiem parnię strasznego grzecSuTjfego duszę uratować może jedynie miłosierdzie i miłość Boga. O grzechu tym nie możemy powiedzieć me konkretnego. Możemy wszakże domyślać się jego treści i natury, rozwikłując symbolizm tego znaku.

Z całą tedy pewnością Konrad nigdy już me będzie chodził po świerie z jasnym czołem, i^iaciLbowiem prostoduszną niewinność To nam „mówi” czarne piętno na czole. Być może sam się oznakował, jak każdy zwolennik Antychrysta wypełniony pychą. Być może, jak słabi i niegodni „mieszkańcy aetni” w Apokalipsie, dał sobie położyć „znamię na czole” (13,15-17). A może oznakował go Bóg, który kładł tego typu piętna właśnie na czołach łudzi „czyniących nieprawości”?³ Podobnie jak głowa, czoło symbolizuje umysł, świadomość. Znąini^ grzeęhu-zostało więc położone na tym, czym zgrzeszył podczas s-wego fantazmatycznego łotu^-aby tam drzeć się wniebogłosy, że jest równy Bogu. Współczucie Anioła czasu Polski wydobyło go z otchłani, w którą juz spadał, ale ponieważ zwątpił w miłość, Bóg oznakował go zarówno na przyszłe czasy historyczne, jak i na wieczność poza czasem. Spełni więc swoją misję na ziemi i pójdzie na sąd Boży z czarnym znamieniem, które jak charagma w Piśmie kładzione jest na czoło po to, aby myśląca dusza nie zapomniała o swym grzechu, o występku wobec dobrego Boga cywilizacji judeo-chrześ-cijańskiej.

Fakt, iż kochającej go kobiecie i staremu mędrcowi, właśnie w godzinie Polski, w czasie składania przez naród największych ofiar, Konrad ukazuje się jako znak, ma jeszcze jeden aspekt. Czytelnik łub widz w teatrze, zwłaszcza widz, który nie tylko widzi, lecz również słyszy rzeczywistość Dziadów, staje się bowiem oto świadkiem niezwykłego wydarzenia.⁴ Qbserwąje JąkJtohater Polaków przekształca się w wiecznie niedopoznaną tajemnicę.

Tłikt me jest witanie poznać esencji'Jego duszy, istoty jego osoby. Kiedy milczał, czynił z reguły symboliczne gesty lub dawał znaki. Raz jako Upiór