Dwudziestolecie międzywojenne Jerzy Kwiatkowski (132)

f

Ul-Prog. |9>M919

>6. Prou rwlumu psytbti^iirmp

•    ma)ce i o tym typie jej odbioru, w którym przeżycie estetyczne staje sic pnełytwm metafizycznym, objawieniem tajemnicy świata.

On doniosłość znaczenia przypisywanego sztuce zbliża Cudzoziemką to Pnygody w nieznanym kraju, powieści analizującej psychikę artystki

-    hm razem prawdziwie twórczej: plastyczki uprawiającej sztukę stosowaną ifwjrlłowsmc — jakże modnych w Dwudziestoleciu — kilimów), ale itoaież malarstwo, także abstrakcyjne. Poznajemy tu zarówno świst ze-»K*r*y widziany oczami malarki, jak świat wewnętrzny człowieka, którego Jf myśli barwami; autorka wprowadza nas też w tajniki psychologii ntouofci i w fachową problematykę malarską. Formalnie bardziej tradycyjna.

•    rpowbie narracji bardziej „obiektywna", Przygoda w nieznanym kraju litu mc przy tym od powieści Boguszewskiej i Kuncewiczowej zarówno r-.ón iotelęktuaUzmcm: dociekliwością analityczną u narratora i autoana-kjawą u bohaterki, której nic opuszcza jej „obserwator wewnętrzny''. fk swoim etyzmem. „pozytywnym", zorientowanym na etykę nakazów, ■it okazów, najwyższą wartość upatrującym w postawie ofiarnego poświęcenia ścśbiaaych.

Głównym problemem egzystencjalnym Przygody jesi dążenie do przełamania fracipium individuationis czy. mówiąc skromniej, do przełamania granie Hzkicj „osobności": bądź na drodze — ukazanej z wielką delikatnością

-    głębokiej duchowej przyjaźni między dwiema kobietami, bądź poprzez, mamiącą przyjaźni tej sublimację, twórczość malarską. Niezwykły jest rełancza ów motyw przyjaźni — z inną kobietą, dodatkowo przy tym pcilkrcśUjący pewien mizoandryzm tej powieści: zjawisko nierzadkie w ów-creincj. gwałtownie feminizującej się literaturze.

Mina KoacewKZOua. locogr-fis. 1936

•whitj schematyczna (Po sukniach. Po mieszkaniach. Po sluiących — fi* M t)Tuły rozdziałów tej książki) i świadomie przez bohaterkę ntymnaas o Kunce* tezowej — i bardziej skomplikowana, i bardziej swobodni Spośród tych trzech powieści Cudzoziemka wysuwa się na czeto ■ f* niezwykle sugestywny portret psychologiczny, i jako głębokie i prcckooywł* studium psychologiczne czy raczej psychoanalityczne: studium „rowanntp u schyłku życia kompleksu niższej wartości, który — wywołany «**** miłosnym i niespełnieniem ambicji artystycznych — wyładowywał '*

316 wiele lat w agresji i pragnieniu dominacji. A jest to przy tym Mkic • I”*

Ictli w poprzednim, „przejściowym" okresie realizm psychologiczny /domino-«my byl precz epickie, .jasne" dzieło Dąbrowskiej, teraz na czoło tego nurtu wywinął się „ciemny", tragiczny Iwaszkiewicz. W ostatnim siedmioleciu epoki nitdzywojciincj wydol on trzy tomy opowiadań: Panny z Wilka (1933). Młyn nad ł'iwiq<l936) i Dwa opowiadania (1938). oraz dwie powieści: Czen*vne torcie *1934) i Pafje Mtdomierskie (1938). W utworach tych pozostał w zasadzie wiemy ■akcyjnym konwencjom prozatorskim: w jego personalnej, rzadziej pierwszo-octowej narracji. spokojnie i Jineranuc" rozwijającej fabule, pojawia się przy •)» zarówno dyskretna nuta styli/acyjna. jak równie delikatna skłonność do oafltdowania opowieści ustnej. Na tfc pełnej rygorów kompozycyjnych i stylisty-ttnych prozy widu jego rówieśników i ówczesnych debiutantów, prozy piwnej I* gdyby w nieustannym napięciu — twórczość prozatorska Iwaszkiewicza Merea swobodą, pewną rozlewności*. swoim, by tak mc. Lust su fabuiieren. 317