Główczewski „Między śmiesznością a komizmem”

176 Rozdział 2

by, inaczej niż według zasad proponowanej przez badaczkę klasyfikacji, do zasobu wartości na swój sposób „najsłabszych” - w tym sensie, że jako wartość tak często bywa „zagarniany” przez to, co w przekazie artystycznym sfunkcjonalizowane pozaestetyczne, co w jakiejś mierze „pasożytuje” na tym, co należy do rdzenia estetyczności, czerpie z istoty bycia wartością estetyczną sensu stricto.

Komizm literacki

w (komunikacyjnej) sytuacji aksjologicznej

Komizm, wyodrębniony ze zbioru śmieszących zjawisk jako ten ich szczególny rodzaj, który ma związek z komunikacyjną sferą działań ludzkich, w szczególności zaś - ze sztuką i jej wytworami, charakteryzuje się szeregiem właściwości antynomicznych, ale jednocześnie wzajem się dopełniających. Postrzegany bywa jako cecha wywołującego śmiech przedmiotu, a zarazem mówi się o nim jako o emocji towarzyszącej percepcji takiego obiektu. Jest w swej istocie doświadczany bardzo subiektywnie, jego przeżycie zależy od jednostkowo określonych parametrów osobowościowych, charakterologicznych, a jednocześnie doświadczenie to ma bardzo silnie zaznaczony moment obiektywny, dający się obserwować wówczas, gdy komizm zostaje wprowadzony w obręb procesów wymiany informacji. Komizm zyskuje wówczas wymiar międzyludzki, wspólnotowy, staje się czynnikiem stymulującym zawiązywanie się i trwanie pewnych typów zbiorowości¹, a przecież nie zatraca w tym swego wymiaru indywidualnego, umożliwiającego samookreślenie się człowieka we własnej tożsamości, osobności, niepowtarzalności. Jest komizm wreszcie pewnym zjawiskiem psychicznym, wynikającym z zachodzących w świadomości i podświadomości człowieka procesów poznawczych, z którymi związana jest psychofizyczna reakcja w postaci śmiechu,

1

Zob. w tej kwestii: K. Żygulski, Wspólnota śmiechu. Studium socjologiczne komizmu, Warszawa 1985.