zrzut ekranu 10

•C* Programy Miejsca System

O O 0 Kozielecki Józef - Koncepcje psychologiczne człowieka.pdf

Plik Edycja Widok Przejdź Pomoc

Poprzednia ^ Następna 57 (57 z 132) Dopasuj do szerokości

! i>

t.'i^:i lii

uwielbianym. Tak jak nie można być jednocześnie jastrzębiem i gołębiem, rekinem i delfinem. Willie Loman nie umiał rozwiązać tego konfliktu. Jego życie było pasmem frustracji. Samobójstwo stało się kulminacyjnym punktem dramatu.

Zycie Williego jest dobitnym przykładem konfliktu wewnętrznego, konfliktu między dwiema sprzecznymi siłami, między dążeniem do osiągnięć materialnych a poszukiwaniem przyjaźni i miłości. Według psychoanalityków tego rodzaju konflikty są nie tyle wyjątkiem, co regułą w życiu człowieka. Z zasady popędy, które człowiek chce zaspokoić, są ze sobą sprzeczne. Jako ilustrację można by wymienić konflikty między bezpieczeństwem osobistym a niezależnością, między rywalizacją a współpracą, afiliacją a dążeniem do osiągnięć osobistych. Losy człowieka w dużej mierze zależą od umiejętności rozwiązywania tego rodzaju konfliktów motywacyjnych.

Szczególne znaczenie przypisują współcześni psychoanalitycy konfliktowi między potrzebą bezpieczeństwa a potrzebą wolności. Pierwsza z nich polega na unikaniu zagrożeń i poszukiwaniu oparcia w innych ludziach. Brak zdarzeń niebezpiecznych, redukcja ryzyka i niepewności, stabilizacja ekonomiczna, ubezpieczenia społeczne czy trwały pokój dają człowiekowi poczucie bezpieczeństwa.

Zaspokojenie tej potrzeby nierzadko wiąże się z utratą autonomii i wolności. „Dążąc do bezpieczeństwa” ludzie „uciekają od wolności". Dziecko czuje się całkowicie bezpieczne w dobrej rodzinie; matka zaspokaja jego głód, ochrania przed zagrożeniami fizycznymi, zapewnia opiekę w czasie choroby. W takiej sytuacji dziecko traci całkowicie niezależność i autonomię; nie potrafi dokonywać samodzielnego wyboru. Nawet gdy osiągnie wiek dojrzewania, ciągle zachowuje się jak dziecko. Podobnie ludzie poddają się wielkim autorytetom, politykom czy organizacjom, które zapewniają im całkowite bezpieczeństwo, ale odbierają wolność i niezależność działania. Wolność jest czekiem, który człowiek płaci za pewność jutra.

Rozwiązanie konfliktów wewnętrznych - zdaniem psychoanalityków - jest problemem bardzo trudnym, często zbyt trudnym. Jeśli konflikt jest nieświadomy, to uporanie się z nim staje się możliwe tylko po uprzednim jego uświadomieniu. Jedynie odpowiednio przygotowany psychoa-

112

nalityk, psycholog kliniczny czy lekarz są zdolni wykryć sprzeczności za-diodzące między potrzebami, a następnie pomóc człowiekowi je rozwiązać. Powróćmy do konfliktu między potrzebą bezpieczeństwa osobistego a potrzebą wolności. Jedyną metodą uporania się z nim jest zdaniem Fromma - stworzenie stosunków braterskich między ludźmi. Braterstwo zapewnia człowiekowi pomoc w sytuacjach trudnych, opiekę i solidarność; daje poczucie bezpieczeństwa. Jednocześnie jednak nie ogranicza niezależności i wolności. Pozwala więc jednocześnie zaspokoić dwie sprzeczne potrzeby. Nie wszystkie konflikty motywacyjne można jednak tak łatwo rozwiązać.

3 Nie tylko konflikty motywacyjne dręczą współczesnego człowieka. Czę-sco musi on rozwiązywać konflikty zewnętrzne, które powstają wtedy, gdy na drodze wiodącej do zaspokojenia potrzeb stają przeszkody zewnętrzne, gdy istnieje sprzeczność interesów między celami jednostki a celami grupy społecznej. Dziecko chciałoby grać w piłkę, podczas gdy rodzice zmuszają je do odrabiania lekcji. Naukowiec podejmuje wielkie badania, które nigdy nie zostaną zakończone z powodu przeszkód biurokratycznych, formalnych przepisów i ludzkiej zawiści. Polityk marzy o karierze, lecz inni bardziej utalentowani ludzie przekreślają jego zamiary. Błędy wychowawcze, przestarzały system wychowania, patologia instytucji i dążenia innych ludzi nader często utrudniają zaspokojenie potrzeb jednostki.

Niektórzy psychoaij^litycy zwracają uwagę, że w obecnych czasach konflikty zewnętrzne są szczególnie powszechne. Żyjemy w okresie rewolucji naukowo-technicznej. W wielu krajach wysoko uprzemysłowionych następuje szybka technizacja i elektronizacja społeczeństwa. Kraje te wkraczają w epokę technotroniczną. Warto zatrzymać się na pewnych zjawiskach, które powstają w tym okresie i które są przedmiotem niepokoju zarówno psychoanalityków, jak i innych humanistów²².

¹² Por. E. Fromm, op. cit.; B. Suchodolski, Labirynty współczesności, Warszawa 1972 oraz J. Kozielecki, Szczf/cie po szwedzku. Warszawa 1974.

113