zrzut ekranu 15

•C| Programy Miejsca System

O O O Kozielecki Józef - Koncepcje psychologiczne człowieka.pdf

Plik Edycja Widok Przejdź Pomoc

Poprzednia ^ Następna

tj. B9 czw 26 lut, 12:16 czytelnia (!)

Projekcja nie tylko chroni człowieka przed przyznawaniem się d₀ swoich wad, ale również zmienia jego zachowanie w stosunku od innych ludzi. Przystosowuje on je do tego, jak spostrzega obiekt projekcji. Załóżmy, że pewien pracownik rzutuje swoją agresję na kolegę, który w istocie rzeczy jest bardzo spokojny i dojrzały emocjonalnie. Skoro pracownik ten uważa go za osobę konfliktową i brutalną, więc sądzi, że w kontaktach z kolegą również powinien być agresywny. Agresja taka stanowi rodzaj samoobrony; jest ona usprawiedliwiona moralnie, nie wywołuje zatem lęku i poczucia winy. Ale sprawa nie kończy się na tym. Złośliwa agresja demonstrowana przez pracownika wywołuje „kontragresję” u spokojnego początkowo jego kolegi. Zgodnie z zasadą pozytywnego sprzężenia zwrotnego wzmaga się kolejno siła agresji. Stosunki między współpracownikami stają się nieznośne. Jak widać z pozoru niewinna projekcja może radykalnie modyfikować ludzkie zachowanie, może powodować powstanie upokarzających konfliktów interpersonalnych, które z kolei wymagają dodatkowych mechanizmów obronnych. Powstaje błędne koło.

Wszystko wskazuje na to, że projekcja jest jedną z najbardziej powszechnych form samoobrony. Chociaż nie wszyscy ludzie korzystają z niej w takim samym stopniu. Wpływa ona na zmniejszenie lęku i podniesienie samooceny jednostki. Jednocześnie jednak zniekształca i deformuje percepcję innych ludzi. Człowiek siebie widzi zbyt jasno, podczas gdy otoczenie spostrzega zbyt szaro. Zaburza to stosunki międzyludzkie i może być przyczyną wielu nowych frustracji i dramatów.

4W strukturze mechanizmów obronnych ważną rolę odgrywa racjonalizacja. Polega ona na nieadekwatnym wyjaśnianiu przyczyn zachowania. Dążenia i motywy prawdziwe są zastępowane przez dążenia i motywy „mile widziane”. Dziecko, które w stanie silnego gniewu niszczy zabawkę młodszego brata, twierdzi, że dokonało tego czynu przypadkowo, ucząc brata, jak nią się posługiwać. Ambitny naukowiec, który za wszelką cenę dąży do wybicia się - podobnie jak Willie z dramatu Millera - interpretuje swoje rywalizacyjne zachowanie chęcią podniesienia presti-ju instytutu. Tego rodzaju mechanizm był często stosowany przez dyktatorów, wodzów i tyranów, którzy próbowali przekonać otoczenie, że dzianą dla „dobra ludu”, że kierują się „interesem ogółu”. Zbyt częste podmianie szlachetnych motywów działania jest zawsze podejrzane.

Racjonalizacja, która polega na całkowicie błędnym przedstawieniu własnych motywów i dążeń, jest dość prymitywna i bardzo łatwa do zdemaskowania. Dlatego ludzie stosują często bardziej subtelną wersję tego mechanizmu obronnego. W znakomitej większości sytuacji zachowanie człowieka zależy od wielu dążeń czy motywów. Są wśród nich zarówno dążenia pożądane społecznie, jak i niepożądane. Racjonalizacja polega na ograniczeniu się do wymienienia dążeń mile widzianych. W tym przypadku wyjaśnienie jest prawdziwe, ale niepełne. Człowiek nie dopuszcza do świadomości tych przyczyn, które wywołują lęk. Młody inżynier, który podjął się wykonania niezmiernie ryzykownego projektu, twierdzi, że chodziło mu o przygodę, że lubi ryzyko. Nie jest to jednak cała prawda. Jego zachowanie było również motywowane przez takie czynniki, jak dążenie do wybicia się, do osiągnięcia nagrody pieniężnej. Te ostatnie motywy jako niezbyt mile widziane - zostały pominięte. Byłoby rzeczą nieprawdopodobną, gdyby inżynier ten powiedział, iż podejmuje się ambitnych i ryzykownych zadań, aby wykazać, że jest lepszy od innych, że zamierza wygrać rywalizację z kolegami. Wybiórcza racjonalizacja jest zjawiskiem nader częstym.

Wiele lat temu wybitny psycholog Bohdan Zawadzki zwrócił uwagę na niezmiernie interesujące rodzaje racjonalizacji¹⁶. Pierwszą z nich nazwał kwaśnymi winogronami. Gdy człowiek nie może osiągnąć jakiegoś ważnego celu, uznaje, że cel ten nie ma dla niego znaczenia. Pięknym przykładem jej jest słynnftbajka Ezopa o lisie i winogronach. Często kandydaci na wyższe studia, którzy oblali egzamin, bronią się przed lękiem i depresją twierdząc, że nie zależy im na podejmowaniu studiów, że i bez nich ułożą sobie życie. Drugi rodzaj racjonalizacji nazywał Zawadzki słodkimi cytrynami. W tym przypadku człowiek wmawia sobie, że zda-

¹⁶ B. Zawadzki, Wykłady z psychopatologii, Warszawa 1959.

122

123

□

Pobrane - Przeglądark... <2) Facebook - Mozilla Fir... 0 Aleksander Radwański <2) Pobieranie plików

Kozielecki Józef - Konc...