zrzut ekranu 6

•C* Programy Miejsca System *)

O O 0 Kozielecki Józef - Koncepcje psychologiczne człowieka.pdf

Plik Edycja Widok Przejdź Pomoc

Poprzednia ^ Następna

Y;l

U'.i

• | 'li

iii

piersią może być bardziej niebezpieczne niż odpowiednie karmienie za pomocą butelki. Warto dodać, że współcześni psychoanalitycy są na tyle ostrożni, iż powyższe poglądy traktują jedynie jako hipotezy, które powinny być poddane weryfikacji.

Następny przykład wpływu procesu socjalizacji na kształtowanie się potrzeb człowieka jest znacznie bardziej interesujący. Alfred Adler, znany psychoanalityk austriacki, -wykrył, że ludzie posiadają potrzebę mocy; dążą oni do zdobycia władzy, dominacji i sławy. Zresztą istnienie tego rodzaju popędów nie jest również negowane przez psychologów, którzy przyjmują inne koncepcje człowieka. Tomasz Kocowski zwrócił kiedyś uwagę, że „potrzeby mocy są potężnym motorem działań ludzkich, wstrząsających niekiedy społeczeństwami”⁰. Zgodnie z potocznymi wyobrażeniami dążenie do dominacji i zdobycia władzy jest wyrazem siły jednostki; świadczy o jej twardym charakterze i niezłomnej woli. Adler i inni psychoanalitycy odrzucili ten pogląd. Ich zdaniem człowiek dąży do mocy nie dlatego, że jest silny, lecz dlatego, iż jest po prostu słaby. Potrzeba mocy kształtuje się w procesie socjalizacji; nikt nie rodzi się Oxenstierną czy Napoleonem. Zasadniczą rolę w rozwoju tej potrzeby odgrywa sytuacja rodzinna; dziecko żyje w świecie dorosłych, którzy są silni, mądrzy i-niezależni;-wobeG-niGh-czuje-się-onG-bezradne-i-słabe-.-W-takiej-sytuacji

często powstaje u dzieci poczucie niższości; poczucie to jest szczególnie silne u dzieci upośledzonych i nieporadnych, którym rodzice zwracają uwagę na ich słabości. Chcąc skompensować poczucie niższości, ludzie zaczynają dążyć do mocy; rodzi się u nich potrzeba dominacji i władzy, jednocześnie ulegają osłabieniu motywy afiliacyjne. Zatem potrzeba mocy powstaje w wyniku specyficznego przebiegu procesu socjalizacji. Nie można zaprzeczyć, że tego rodzaju hipoteza jest niezmiernie oryginalna i wyrafinowana; sformułowanie jej wymagało dużej pomysłowości i rozwiniętej fantazji.

Powyższe przykłady dają ogólne wyobrażenie o psychoanalitycznej

⁸ T. Kocowski, Taktyka i strategia sterowania motywacją ludzką w skali masowej, w zbiorze: A. Podgórecki (red.), Socjotecknika. Style działania, Warszawa 1972.

104

Pobrane - Przeglądark... Ig) Facebook - Mozilla Fir... B Aleksander Radwański 0 Pobier

koncepcji tworzenia nowych potrzeb. Sycuacja rodzinna, kontakty dziecka z matką i ojcem, wywierają przemożny wpływ na dalsze losy człowieka. Często drobne fakty, taicie jak sposób karmienia, w decydując)' sposób wpływają na osobowość. Jest rzeczą zastanawiającą, iż psychoanalitycy' więcej uwagi poświęcają negatywnej niż pozytywnej roli, jaką społeczeństwo i kultura pełnią w kształtowaniu człowieka. Częściej analizują oni stany lękowe, zagrożenie bezpieczeństwa osobistego czy zaburzenie kon-taktów z innymi ludźmi niż rodzenie się nadziei czy uczuć przyjaźni. Podkreślenie destruktywnego wpływu warunków społecznych na osobowość jest zgodne z ich quasi-klinicznym portretem człowieka.

Stanowiska takiego nie sposób jednak zaakceptować. Dziesiątki dowodów zgromadzonych przez psychologów szkolnych i pedagogów wskazują, że społeczeństwo i kultura wpływają również konstruktywnie na ludzką osobowość, iż kształtują potrzeby społeczne, rozwijają aktywność i twórczość człowieka. Niektórzy psychoanalitycy — ludzie o klinicznej mentalności — nie przyjmują tych danych do wiadomości. Nic więc dziwnego, że ich rozumienie procesu socjalizacji jest w dużym stopniu uproszczone.

3Analiza zachowania ludzi w gabinetach psychoterapeutów i w klinikach psychologicznych, jak również potoczne obserwacje wskazują, że z reguły nie znają oni swófch popędów i dążeń. Roiło May, znany psychoanalityk i filozof współczesny, stwierdził niedawno, iż wielu pacjentów ma „fałszywą świadomość” swoich rzeczywistych pragnień. Wydaje się im, że są szczęśliwi, że w kontaktach z innymi ludźmi kierują się uczu-dem przyjaźni i miłości, gdy w rzeczywistości ich sytuacja życiowa jest beznadziejna, a ich reakcje są agresywne i wrogie. Odpowiadając na pytanie o cele swego życia, ludzie nie tyle informują o tym, do czego dążą, lecz o tym, do czego powinni dążyć, ponieważ jest to społecznie pożądane.

Na podstawie dużego materiału klinicznego psychoanalitycy przyjęli tezę, że motywacja człowieka jest z reguły nieświadoma. Twierdzenie o istnieniu nieświadomości nie jest nowe; było ono akcentowane przez

105