MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Bronisław Matusz
Stosowanie technik komputerowych w działalności
rolniczej 321[05].Z4.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Daniel Grzesiak
mgr inż. Anna Pietraszko
Opracowanie redakcyjne:
dr Bronisław Matusz
Konsultacja:
mgr inż. Rafał Rzepkowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[05].Z4.03,
 Stosowanie technik komputerowych w działalności rolniczej , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik rolnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady i bezpieczeństwo pracy z komputerem. Wykorzystanie komputera do
wspomagania obsługi gospodarstwa 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Różne z
ródła informacji: biblioteki, encyklopedie multimedialne, bazy
danych, Internet. Poczta i przeglądarki internetowe 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzające 22
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 25
4.3. Wykorzystanie edytora tekstu, bazy danych i arkusza kalkulacyjnego
do tworzenia dokumentacji o gospodarstwie 26
4.3.1. Materiał nauczania 26
4.3.2. Pytania sprawdzające 31
4.3.3. Ćwiczenia 31
4.3.4. Sprawdzian postępów 33
4.4. Oprogramowanie umożliwiające rejestrację zdarzeń w gospodarstwie
rolnym. Pomiar wielkości działek rolnych z użyciem rejestratora GPS 34
4.4.1. Materiał nauczania 34
4.4.2. Pytania sprawdzające 41
4.4.3. Ćwiczenia 41
4.4.4. Sprawdzian postępów 43
5. Sprawdzian osiągnięć 44
6. Literatura 49
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Oddajemy w Twoje ręce poradnik, którego celem jest pomoc w wprowadzaniu technik
komputerowych do zarządzania gospodarstwem rolnym.
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zastosowaniu komputera
w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, a także pomoże wykorzystać dostępne
oprogramowanie biurowe i specjalistyczne w zakładaniu baz danych, przygotowywaniu
koniecznych dokumentów urzędowych oraz poszukiwaniu informacji w dostępnych sieciach.
W poradniku znajdziesz:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
- zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
- wykaz literatury uzupełniającej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 321[05].Z4
Ekonomika przedsiębiorstwa
rolnego
321[05].Z4.01
Wspieranie rozwoju obszarów
wiejskich i rolnictwa krajów Unii
Europejskiej
321[05].Z4.02 321[05].Z4.03
Planowanie i finansowanie Stosowanie technik
działalności rolniczej komputerowych
w działalności rolniczej
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Stosowanie technik
komputerowych w działalności rolniczej , powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się ze zrozumieniem podstawowymi pojęciami z zakresu technologii
informatycznej,
- posługiwać się sprawnie komputerem, w tym umieć ustawić podstawowe parametry
w panelu sterowania oraz właściwie reagować na komunikaty systemowe komputera,
- stosować podstawowe oprogramowanie biurowe w tworzeniu dokumentów, prostych
obliczeń czy składowania danych na dysku,
- obsługiwać przeglądarkę internetową,
- zakładać skrzynkę internetową,
- posługiwać się skanerem stacjonarnym dla wgrywania obrazów w dowolnym formacie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku procesu kształcenia uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić podstawowe pojęcia i kategorie z zakresu technologii informatycznej,
- pozyskiwać informacje dotyczące działalności rolniczej, w tym w centralnej bibliotece
rolniczej, agroportalu, ośrodku doradztwa rolniczego,
- zredagować i edytować tekst: umowy dzierżawy gruntów, wniosków do ARiMR, tabele
struktury zasiewów i plonów,
- utworzyć proste bazy danych dotyczące środków ochrony roślin, nawozów, gatunków
roślin, pasz,
- zarządzić bazą danych: sortować, wyszukiwać, aktualizować dane,
- wykorzystać arkusz kalkulacyjny do dokumentowania i obliczania podstawowych danych
o gospodarstwie rolnym,
- zeskanować, wydrukować i zgromadzić w mini bazie mapy działek ewidencyjnych
i rolnych
- posłużyć się w niezbędnym zakresie oprogramowaniem dotyczącym obsługi gospodarstw
rolnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady i bezpieczeństwo pracy z komputerem. Wykorzystanie
komputera do wspomagania obsługi gospodarstwa
4.1.1. Materiał nauczania
Komputer staje się nieodłącznym elementem naszego codziennego życia. W pracy, w domu,
w szkole  praktycznie jest obecny wszędzie. Zarówno jako narzędzie pracy, z
ródło szeroko
rozumianej rozrywki, jak i wykorzystywany w obu tych przypadkach.
Ile czasu można bezkarnie spędzać przed monitorem? Czy pamiętamy, że mimo wszystkich
zalet, użytkowanie komputera wiąże się z pewnymi zagrożeniami dla naszego zdrowia?
Higiena pracy z komputerem
Dobór właściwej rozdzielczości i szybkości odświeżania ekranu monitora
Optymalna rozdzielczość monitora to 1024x768 bądz
800x600 punktów obrazu (pikseli).
Przy doborze rozdzielczości monitora należy się kierować możliwościami posiadanego
monitora i własnymi preferencjami w odbiorze obrazu.
Komfort odbioru obrazu zależy od jego częstotliwości odświeżania. Przy częstotliwości
minimum 85Hz i wyżej, ekran nie sprawia wrażenia migotania, bardzo męczącego dla oczu.
Im częściej ekran jest odświeżany w czasie jednej sekundy, tym spokojniej jest postrzegany
przez nasze oko.
Ustawienie monitora w odległości 50 70 cm od oczu, tyłem do z
ródła światła
Monitor powinien stać idealnie przed nami: niedopuszczalna jest sytuacja, by trzeba było
wykręcać głowę w bok, żeby spojrzeć na ekran. Odległość monitora od naszych oczu również
ma kolosalne znaczenie. Monitor ustawiony zarówno w zbyt dużej odległości, jak i za blisko
naszych oczu powoduje szybkie męczenie oczu (łzawienie, uczucie pieczenia i szczypania).
Dodatkowo pamiętajmy, aby środek ekranu znajdował się na wysokości naszej brody.
Bardzo duże znaczenie dla naszych oczu ma oświetlenie pomieszczenia lub stanowiska
pracy, które powinno być dostosowane do warunków pracy z komputerem. Często mamy
wrażenie, iż kineskop monitora pełni funkcję lustra, odbijając padające na niego punkty
świetlne. Nie powinno tak być. Refleksy świetlne bardzo szybko powodują zmęczenie
wzroku. Rozwiązaniem takiej sytuacji jest ustawienie monitora tyłem do okna, lamp oraz np.:
zamontowanie rolet w oknach (ochrona przed światłem naturalnym). Najnowsze monitory
zazwyczaj spełniają te normy. Stosowane obecnie monitory LC są bardziej bezpieczne.
Jednak nie tylko monitor ma wpływ na nasze zdrowie. Korzystanie z drukarki laserowej
również nie jest bez znaczenia dla naszego organizmu. W trakcie jej pracy uwalnia się ozon.
Jest to niezwykle agresywny gaz drażniący błony śluzowe nosa, oczu i krtani. Przypuszcza się,
że jest jednym z silniejszych czynników rakotwórczych. Wprawdzie najnowsze drukarki
w dużej mierze odfiltrowują ozon, jednak warto wyłączać drukarki wtedy, gdy się z nich nie
korzysta.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Aktywna przerwa minimum 15 minut po około 2 godzinach pracy (najpóz
niej)
Aktywna, tzn. odejście od komputera (najlepiej pójście na spacer, spoglądanie przez okno
 kolor zielony ma właściwości kojące dla naszych oczu; wykonanie kilku skłonów,
przysiadów, podskoków). Nie próbujmy oszukiwać swojego organizmu  odpoczynek jest
niezbędny. Czas przeznaczony na przerwę dla naszego organizmu, przeznaczmy również na
dokładne wywietrzenie pomieszczenia, w którym pracujemy.
Dodatkowo należy pamiętać, że ręce powinny być trzymane poziomo na klawiaturze,
a blat biurka, przy którym pracujemy, powinien być tak duży, aby obok prawidłowo
ustawionego monitora, (jednostki centralnej) klawiatury i myszy znalazło się na nim jeszcze
miejsce dla naszych dłoni i nadgarstków. Nie stawiajmy więc klawiatury na brzegu biurka.
W trakcie pracy ma to duże znaczenie dla naszych rąk. Krzesło powinno być z regulacją
wysokości i odpowiednim oparciem oraz być wyposażone w podłokietniki, mieć regulowaną
wysokość siedziska i kąt ustawienia oparcia. Dodatkowo: podpórka pod stopy i dużo wolnego
miejsca na nogi korzystnie przyczynią się do naszego dobrego samopoczucia.
Bezpieczna praca z komputerem
Podczas pracy z komputerem należy pamiętać o kilku zasadach pozwalających chronić
komputer przed zniszczeniem, a użytkownika przed niepotrzebnym stresem. Należy pamiętać,
by komputer był podłączony do sieci z bolcem uziemiającym, za pomocą listwy
antyprzepięciowej.
Listwa taka powoduje eliminację skoków napięcia, wyrównanie przebiegu prądu i chroni
nasz sprzęt przed ich niszczącym działaniem. Dzięki temu mamy mniejszą szansę na utratę
informacji, których nie zdążyliśmy zapisać w przypadku nagłego wyłączenia się komputera
(powodem może być chwilowa, niedostrzegalna przez nas różnica napięcia prądu). Wszystkie
przewody powinny być podłączone do właściwych gniazdek. Ma to głównie znaczenie przed
pierwszym włączeniem komputera oraz w sytuacji, gdy zmienialiśmy położenie sprzętu lub
przed nami pracował z komputerem ktoś inny. Jeśli od ostatniej naszej pracy upłynął dłuższy
okres czasu, również sprawdz
my poprawność połączeń całego zestawu. Najpierw włączać
jednostkę centralną, póz
niej inne urządzenia  wyłączamy w odwrotnej kolejności.
Uruchomienie i zakończenie pracy obydwu urządzeń odbywa się równocześnie, jeśli monitor
jest zasilany z gniazda umieszczonego z tyłu jednostki centralnej. Aktualnie jednak wszystkie
nowe monitory mają niezależne zasilanie podłączane do gniazda sieci elektrycznej (monitor
włączamy więc dopiero po uruchomieniu jednostki centralnej i wyłączamy przed
wyłączeniem jednostki centralnej). Pod żadnym pozorem nie zasłaniać otworów
wentylacyjnych jednostki centralnej i monitora.
Nigdy nie kładz
my na monitorze żadnych kartek, zeszytów (tłumacząc ten fakt np.:
brakiem miejsca na biurku), gdyż w ten sposób możemy doprowadzić do uszkodzenia tego
sprzętu. Komputer pracując wydziela ciepło. Dlatego też pomiędzy ścianą a jednostką
centralną i ścianą a monitorem powinna znajdować się odpowiednia odległość (min. około
5cm). Nigdy nie stawiać obok komputera żadnych płynów lub łatwo przewracających się
przedmiotów. Dotyczy to nie tylko jedzenia (tłustych rąk, a w konsekwencji sprzętu), napojów
(zarówno tych w szklankach, butelkach, jak i puszkach), ale również (o czym nie każdy
pamięta) np.: wazonu z kwiatami, akwarium. Stanowisko pracy powinno być uporządkowane,
bez zagrożeń typu: stos łatwo przewracających się płyt CD czy innych przedmiotów.
Typowe zastosowania komputera w gospodarstwie rolnym
Wśród wielu zastosowań komputer ma swoje miejsce we wspomaganiu pracy
w gospodarstwie rolnym. Miejsce to zależne jest przede wszystkim od posiadanego
oprogramowania, rodzaju, stanu i jakości sprzętu komputerowego, a przede wszystkim ludzi,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
którzy zechcą wykorzystywać komputer w codziennej pracy. Obszarami działalności, które
może wesprzeć komputer są:
- dopłaty bezpośrednie i fundusze strukturalne w rolnictwie,
- agroturystyka  żywienie turysty, obsługa ruchu turystycznego na wsi, zasady
prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego,
- nowoczesne rozwiązania w produkcji rolnej,
- doradztwo ekonomiczno-finansowe, prowadzenie rachunkowości rolnej w gospodarstwie,
- funkcjonowanie rynku rolno-spożywczego,
- prowadzenie gospodarstwa ekologicznego,
- prowadzenie grupy producenckiej,
- tworzenie biznesplanów,
- nabywanie i dawkowanie środków ochrony roślin,
- prowadzenie kompleksowej obsługi gospodarstw z użyciem technologii IT oraz inne.
Komputer może być bardzo pomocnym narzędziem w zarządzaniu gospodarstwem,
w prowadzeniu rachunkowości, rozliczaniu podatku VAT. To właśnie rachunkowość powinna
być z
ródłem informacji, na których podstawie podejmuje się bieżące i perspektywiczne
decyzje związane z działalnością gospodarstwa. Polska jest jednym z niewielu krajów,
w których gospodarstwa rolne bagatelizują znaczenie rachunkowości w podejmowaniu
decyzji.
Przybywa stron internetowych o tematyce rolniczej, począwszy od witryn dotyczących
maszyn rolniczych, hodowli, uprawy, na stronach agrobiznesowych kończąc. Bardzo
popularne są internetowe giełdy rolne. Można za ich pośrednictwem kupić wszystko, co wiąże
się z rolnictwem, często po konkurencyjnych cenach. Kupię, sprzedam, zamienię  tymi
trzema wyrazami można określić tematykę najczęściej odwiedzanych stron rolniczych.
Dlaczego najczęściej odwiedzanych? Cały czas każdy coś kupuje lub sprzedaje  samochód,
ciągnik, płody rolne. Istnieje kilkanaście polskich serwisów, na których każdy rolnik może
zamieścić własne ogłoszenie dotyczące kupna lub sprzedaży. Jednak spośród tej dość licznej
grupy tylko kilka może pochwalić się naprawdę dużą popularnością i zaufaniem wśród
internautów.
Przykładem fachowej strony jest serwis internetowy  Giełda Rolna
(www.gieldarolna.pl). Oprócz bardzo bogatej bazy ogłoszeń zwiedzający stronę znajdą
również bazę firm i forum tematyczne dla zainteresowanych rolnictwem. Największą
popularnością cieszą się oczywiście ogłoszenia. Według prowadzonych przez serwis statystyk
najwięcej ogłoszeń znajduje się w dziale maszyn rolniczych (30%) i w dziale warzyw (15%).
Szybko rosnąca liczba ogłoszeń to nie jedyna duma serwisu. Najpopularniejsze internetowe
giełdy rolne to:
- Giełda Rolna  www.gieldarolna.pl,
- Targi Rolne  www.targirolne.pl
- rolnictwo.com.pl  www.rolnictwo.com.pl,
- Rolniczy Portal Informacyjny  www.agroabc.pl,
- Internetowa Giełda Rolnicza  www.rolnicza.pl,
- Internetowa Giełda Rolnicza i Towarowa  www.zir.pl/gielda/index.php,
- Warszawska Giełda Towarowa  www.wgt.com.pl.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie techniczne parametry pracy monitora wpływają na komfort pracy?
2. W jakiej optymalnej odległości od oczu powinien znajdować się monitor naszego
komputera?
3. Jak powinno wyglądać dobrze zorganizowane stanowisko pracy z komputerem?
4. Jakie są podstawowe zasady bezpieczeństwa, które należy spełnić, ustawiając
i przygotowując komputer do pracy?
5. Przed jakimi nieprawidłowymi zachowaniami użytkownika należy chronić komputer?
6. Jakie są typowe zastosowania komputera, jako maszyny wspomagającej zarządzanie
pracą w gospodarstwie?
7. Które z obszarów działalności w gospodarstwie rolnym można prowadzić samodzielnie
w oparciu np. o oprogramowanie biurowe?
8. Jakie znacznie dla skuteczności zarządzania gospodarstwem ma Internet?
9. Jakie znasz popularne serwisy internetowe (strony), z których może korzystać rolnik?
10. Jakie możliwości oferują internetowe giełdy rolne?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij tabelkę dotyczącą wymogów bhp podczas pracy z komputerem. Porównaj
wskazania optymalne zalecane w tym zakresie, z sytuacją na własnym stanowisku pracy
i własnymi zachowaniami przy pracy z komputerem.
Rodzaje wymogów Optymalne Własne stanowisko
wskazania Własne zachowania
Optymalna rozdzielczość monitora do pracy w warunkach
domowych (niespecjalistycznych)
Minimalna częstotliwość odświeżania monitora wynosi
Wskazana odległość monitora od oczu użytkownika
powinna wynosić
Dla zapewnienia komfortu pracy z komputerem należy
spełnić kilka warunków dotyczących:
- usytuowania monitora względem światła
w pomieszczeniu
- odległości drukarek laserowych użytkownika
- nieprzerwanego czasu pracy z komputerem
- sposobu prowadzenia odpoczynku między kolejnymi
godzinami pracy z komputerem
- wysokości i wielkości blatu biurka komputerowego
- możliwości wypoczynku nóg (posiadania podnóżka)
Podłączenie sprzętu komputerowego do sieci elektrycznej
z zachowaniem wszelkich wymogów (przepięcia,
uziemienia)
Wykorzystywanie gniazd elektrycznych do zasilania
jednego stanowiska pracy
Właściwe usytuowanie jednostki centralnej oraz monitora
Ergonomiczne i estetyczne urządzenie stanowiska pracy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wyszukać, np. w Internecie, odpowiednie informacje dotyczące bezpieczeństwa pracy
z komputerem oraz optymalnych warunków dotyczących stanowiska pracy,
3) wyszukać informacje dotyczące zalecanych i optymalnych warunków, jakie powinno
spełniać się przy pracy z komputerem,
4) uzupełnić tabelę,
5) sformułować wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Opracuj zestawienie obszarów działalności w gospodarstwie rolnym. Zaproponuj, które
czynności w obrębie tych obszarów, możesz samodzielnie wykonywać w oparciu o znany Ci
pakiet biurowy, a które wymagają oprogramowania specjalistycznego. Wskaż takie
oprogramowanie i z
ródła jego pozyskania.
Oprogramowanie
Własne
Obszar działalności specjalistyczne
możliwości
y
ródła
Agroturystyka
& & & & & & ..
- planowanie i obsługa ruchu turystycznego w
gospodarstwie
np. EXCEL
- prowadzenie rozliczeń kosztów dla
poszczególnych kwater
& & & & & &
- planowanie i rozliczanie pracy kuchni
- & & & & & & & & & & & & & & &
Wnioski z funduszy strukturalnych & & & & & & & &
np. AgroSystem 
- dopłaty bezpośrednie
http://www.cees.pl/doradcy.html
- renty strukturalne
& & & & & & & & & & &
- wnioski inwestycyjne
- & & & & & & & & & & & & & & .
Ewidencja zdarzeń w gospodarstwie
Księga stada zwierząt gospodarskich
Biznesplany
Podatek (liczony w gospodarstwie)
Pisma urzędowe do organów administracji
samorządowej
Kompleksowa obsługa gospodarstwa rolnego np. BitFarma (Centrum
w oparciu o specjalistyczne oprogramowanie Doradztwa Rolniczego)
Inne & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dopisać brakujące obszary działalności, które Twoim zadaniem są możliwe do wsparcia
technologią IT,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
3) wyszukać np. w Internecie instytucje oferujące proste i profesjonalne narzędzia
informatyczne, które mogą usprawnić prace w gospodarstwie,
4) wpisać dane do kolumn, ze wskazaniem własnych możliwości wykorzystania znanych Ci
programów komputerowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 druki wniosków, arkusze sprawozdań, książka stada, druki rachunków i faktur, druk PIT
i inne
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wyszukaj w Internecie popularne strony internetowe (w tym giełdy rolne). Dopisz do
każdej z nich adres strony, działy ogłoszeń oraz sposób rejestracji ogłoszenia (płatne,
bezpłatne), ciekawe oferty i informacje.
Nazwa strony Adres strony Działy ofert Inne informacje
Giełda Rolna www.gieldarolna.pl Agroturystyka
- baza firm
Biopaliwa
- pobieranie
Budownictwo rolnicze
wniosków np.
Ciągniki i kombajny
o zwrot akcyzy
& & & & & & ..
- notowania cen na
rynkach hurtowych
- forum dyskusyjne
Targi rolne
Rolniczy Portal
Informacyjny
Internetowa Giełda
Rolnicza
Internetowa Giełda
Rolnicza i Towarowa
Warszawska Giełda
Towarowa
& & & & & & & & &
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Internecie giełdy oraz różne instytucje obsługujące rolnictwo,
2) wpisać do tabeli nazwy i adresy tych stron,
3) przejrzeć dokładnie strony i odnotować w tabeli najistotniejsze obszary działalności
poszczególnych instytucji,
4) sformułować wnioski w zakresie przydatności tych danych dla gospodarstwa rolnego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, jak powinno wyglądać komputerowe stanowisko pracy?
2) wymienić podstawowe wymogi bhp, co do stanowiska
komputerowego?
3) określić podstawowe wymogi dla sieci elektrycznych, do których
podłączono komputer?
4) wymienić kilka obszarów działalności w gospodarstwie rolnym, które
mógłbyś już sam prowadzić z pomocą znanego Ci biurowego
oprogramowania?
5) odszukać w Internecie oraz innych z
ródłach instytucje oferujące
oprogramowanie wspomagające pracę w gospodarstwie?
6) wymienić kilka dokumentów wymaganych w związku
z prowadzeniem gospodarstwa rolnego?
7) wykonać samodzielnie w arkuszu kalkulacyjnym prostą aplikację do
ułatwienia pracy w gospodarstwie rolnym?
8) wymienić kilka stron internetowych z giełdami towarowymi o profilu
rolniczym?
9) wyszukać i założyć konto w wybranym portalu rolnym (np.
Warszawskiej Giełdzie Towarowe)?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Różne z
ródła informacji: biblioteki, encyklopedie
multimedialne, bazy danych, Internet.
Poczta i przeglądarki internetowe
4.2.1. Materiał nauczania
y
ródła informacji
Pozyskiwanie informacji w obecnych czasach odbywa się na wiele sposobów. Nie da się
jednak poprzestać na sprawdzonych tradycyjnych z
ródłach, jakimi są biblioteki, a w nich
drukowane książki. Dziś coraz powszechniejsze staje się wykorzystywanie z
ródeł
elektronicznych.
Internetowe biblioteki
Często odwiedzanymi przez uczniów i studentów stronami są strony internetowe
bibliotek całej Europy. Można na nich znalez
ć najnowsze wydania książek, starodruki, szkice,
zbiory zdjęć i obrazów, a nawet pełne teksty lektur, wiersze i skany dokumentów z
ródłowych.
Można polecić w tym zakresie kilka stron, które często wydając własne biuletyny,
ukierunkowują czytelnika w poszukiwaniu nowości. Koniecznym wydaje się poznanie
Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie, bibliotek państwowych instytutów badawczych
czy bibliotek uniwersyteckich, które odwiedzają e-czytelnicy miliony razy w roku.
Wśród polecanych bibliotek rolniczych można wyróżnić:
- Centralną Bibliotekę Rolniczą im. Michała Oczapowskiego w Warszawie
http://www.cbr.edu.pl/
- Bibliotekę Fachową Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie 
www.odr.zetobi.com.pl/biblio.htm
- Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Krakowie,
http://www.ar.krakow.pl/bibl/biblfr.htm
- Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Lublinie http://www.bg.ar.lublin.pl/
- Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Poznaniu http://bg.au.poznan.pl/
- Bibliotekę Główną Akademii Rolniczej w Szczecinie http://www.libra.ar.szczecin.pl/
- Bibliotekę Główną Akademii Podlaskiej w Siedlcach
- Bibliotekę Główną Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy
- Bibliotekę Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 
http://www.bg.sggw.waw.pl/
- Bibliotekę Główną Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
http://www.bibl.ar.wroc.pl/
- Bibliotekę Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
- Bibliotekę Instytutu Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk
w Lublinie http://www.ipan.lublin.pl/
- Bibliotekę Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku
http://www.idpan.poznan.pl/biblioteka/informacjeogolne.html
- Bibliotekę Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie
http://www.ierigz.waw.pl/
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
- Bibliotekę Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu
http://www.ighz.edu.pl/biblio.htm
- Bibliotekę Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN w Warszawie
http://www.irwirpan.waw.pl/
- Bibliotekę Instytutu Zootechniki w Balicach k/Krakowa
http://www.izoo.krakow.pl/index.php?sw=145
- Bibliotekę Wydziału Budownictwa i Inżynierii Środowiska Akademii Techniczno-
-Rolniczej w Bydgoszczy  htttp://wbis.utp.edu.pl/www/biblioteka/wydzialowa.htm
- Dział Informacji Naukowej Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach 
http://www.imuz.edu.pl/struktura/in.php
- Zakład Informacji Naukowo-Technicznej Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-
Spożywczego w Warszawie  http://www.ibprs.waw.pl/html/zi.html
Niestety, dostęp do niektórych danych księgozbiorów odbywa się poprzez logowanie,
czyli indywidualnie nabyte prawa, często wiążące się z wykupieniem abonamentu. Większość
daje możliwość precyzyjnego przeszukiwania katalogów a nawet międzyuczelnianego
wypożyczania. Na stronach bibliotecznych znajdują się również potrzebne bazy danych, np.
bazy danych pasz krajowych, bazy Agricola, Agris, Treecd, Hortcd, AGRO LIBREX, SIGŻ
i wiele innych własnych uczelnianych baz. Część z tych baz jest udostępniana w trybie
on-line, część wydawana na płytach CD, a inne z możliwością wykorzystania na miejscu.
Szczególnymi bibliotekami są mediateki. Jest ich już wiele i są często odwiedzane drogą
internetową przez czytelników. Do takich bibliotek należą m.in.:
- Biblioteka Publiczna im. dra Władysława Biegańskiego w Częstochowie. Filia
Muzyczna,
- Biblioteka Publikacji Multimedialnych w Laskach,
- A
ódzka Mediateka ABC w VIII Liceum Ogólnokształcącym w A
odzi,
- Mediateka Studium Nauki Języków Obcych Politechniki Wrocławskiej,
- Mediateka Edukacyjna. Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie,
- Mediateka Języka Niemieckiego Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doskonalenia
Nauczycieli w Olsztynie,
- Mediateka Szwajcarska. Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie,
Odwiedzając strony bibliotek, warto najpierw zapoznać się z mapą serwisu, bo znacznie
ułatwi to poruszanie się po zasobach biblioteki.
Encyklopedie multimedialne
Bardzo powszechnym i stosunkowo tanim z
ródłem wiedzy, szczególnie dla młodzieży
szkolnej, są encyklopedie tematyczne wydawane przez duże wydawnictwa (PWN, WSiP
i inne), prywatne firmy komputerowe (np. OPTIMUS), czy na zlecenie MEN.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 1. Encyklopedia internetowa ONET.PL [16]
Wiedza zgromadzona w tekstach, rysunkach, schematach, prezentacjach, mapach
i filmach jest szczególnie łatwa póz
niej do przetworzenia, a wielu użytkowników
encyklopedii po zapoznaniu się z podstawowymi jej działami kopiuje sobie najciekawsze jej
fragmenty. Wstawiane filmy czy rysunki, a nawet wklejane teksty uatrakcyjniają prace
uczniów i wpływają na ich profesjonalne podejście. Do często wykorzystywanych w edukacji
encyklopedii można zaliczyć: encyklopedie techniki, przyrody, świata, kosmosu, człowieka,
ssaków, ptaków czy duża multimedialna encyklopedia PWN.
Rys. 2. Różne bazy danych zbiorów Biblioteki Głównej i Centrum Informacji Naukowej Akademii Rolniczej
w Poznaniu [17]
Na poziomie szkół rolniczych warto gruntowniej zapoznać się przede wszystkim
z Encyklopedią Powszechną PWN. Choć encyklopedie multimedialne traktują wiele tematów
wybiórczo i z uproszczeniem, to warto z nich korzystać dla zobrazowania własnych
dokumentów czy nadania im charakteru multimedialności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Są również zamieszczone na portalach wiedzy encyklopedie internetowe, np. Onet.pl. czy
Wikipedia. Podstawowe informacje tam udostępniane są bez ograniczeń, część jednak
wymaga indywidualnych kodów dostępu.
Bazy danych
Wiedza jest dziś towarem bardziej poszukiwanym niż kiedykolwiek dotychczas było.
Gromadzenie jej odbywa się najczęściej poprzez bardziej lub mniej skomplikowane bazy
danych. W warunkach szkolnych do gromadzenia, sortowania, katalogowania i edycji danych
służy najczęściej ACCESS lub EXCEL. Nie są to oczywiście jedyne oprogramowania, które
powinien znać absolwent szkoły rolniczej. Jeżeli gromadzone dane podlegają często
sortowaniu i przeliczaniu, to zalecanym oprogramowaniem z pakietu OFFICE jest EXCEL.
Bazy danych tworzone są w zasadzie przez wszystkie firmy z obszaru rolnictwa. Każda firma
komercyjna, służby inspekcji państwowej, samorządy oraz służby doradztwa rolniczego
posiadają od wielu lat własne bazy danych, np. klientów, produktów, działek czy gatunków
roślin. Są również prowadzone na bieżąco bazy wydawnictw rolniczych, osób uprawnionych
do prowadzania specjalistycznych usług rolniczych, czy zestawienia tygodniowe cen na
podstawowe produkty rolne. Przykładem takich baz z powszechnym dostępem są biblioteczne
bazy danych zamieszczane na stronach bibliotek.
Na stronach http://www.rolnictwoonline.pl/ można znalez
ć przydatne dla rolników bazy
danych. Na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się baza o nazwie
Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej http://www.minrol.gov.pl/
podający cotygodniowe notowania cen rynkowych produktów rolnych. Centrum Doradztwa
Rolniczego w Brwinowie prowadzi bazę uprawnionych do sporządzania wniosków doradców
rolnośrodowiskowych http://www.cdr.gov.pl/ czy gospodarstw ekologicznych. Instytut
Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) zajmujący się m.in. nawozami opracował
aktualizowaną na bieżąco bazę  narzędzie do sporządzania planów nawożenia
w gospodarstwach rolnych pod nazwą NawSald, wykorzystując wiedzę o wykorzystywanych
w Polsce nawozach. Instytut ten oprócz programu doradztwa nawozowego posiada również
bazę umożliwiającą bilansowanie składników pokarmowych  MacroBil.
Rys. 3. Aplikacja MacroBil oraz płyta  Zalecenia ochrony roślin [18, 19]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wiele danych  z uwagi na ich charakter  udostępniana jest za osobistym zalogowaniem,
a nawet zakupem łącznie z aplikacją obsługującą te dane. Do takich z
ródeł można zaliczyć np.
komputerową bazę danych pod nazwą Zalecenia ochrony roślin CD przygotowaną przez
Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu. Darmowym zaś jest np. wykaz i opis środków ochrony
roślin w rolnictwie ekologicznym.
To nie jedyne, ale przykładowe bazy danych, które gromadzą na własny użytek instytuty
badawczo-rozwojowe, uczelnie rolnicze, doradztwo rolnicze czy komercyjni producenci
środków do produkcji rolniczej.
Internet
W celu uzyskania potrzebnych informacji dla sprawnego prowadzenia gospodarstwa
służy coraz częściej Internet. To z
ródło nadal jeszcze mało powszechne na wsi. Ze względów
jednak czysto technicznych i ekonomicznych występuje w ok. 10% domostw na wsi, mimo iż
ponad 40% mieszkańców wsi deklaruje jego chęć posiadania.
Najczęściej służy do wyszukiwania potrzebnych informacji w urzędach, sklepach czy
firmach. Coraz częściej prowadzi się przez Internet transakcje handlowe, dokonując oględzin
przedmiotu transakcji, prowadzenia negocjacji cenowych, uzgadniania warunków dostawy
przedmiotu czy wreszcie przelewu pieniędzy. Internet stał się również medium, przez które
kontaktujemy się z urzędami. Można pobrać formularze dokumentów, sprawdzić wiele
danych, w tym osobistych, zadać pytanie, porozmawiać przez bezpłatne komunikatory czy
zamówić dowolną usługę lub przedmiot.
Popularnymi stronami o charakterze informacyjnym są: elektroniczna  Książka
telefoniczna (http://www.pkt.pl/),  Panorama firm (http://www.ditel.pl/) lub
http://www.pf.pl/portal/Index),  Mapa szukacz (http://mapa.szukacz.pl/) oraz znane portale
internetowe Onet.pl, (http://www.onet.pl/) czy Wirtualna Polska (http://www.wp.pl). Rolnicy
korzystają ze specjalistycznych stron np. Pierwszy Portal Rolny
(http://www.ppr.pl/index.html), strony ministerstwa rolnictwa, agencji rządowych, izb
rolniczych czy doradztwa rolniczego. Poszukują również informacji na stronach firm
specjalizujących się w dostawie dla rolnictwa artykułów do produkcji rolnej. Mają możliwość
prowadzenia poprzez  czad wymiany poglądów, a w trudnych sprawach mogą prosić
o poradę, pisząc zapytanie na strony  helpdesk . Takie strony prowadzą m.in. agencje
rządowe oraz centrum doradztwa rolniczego (http://195.205.152.139/helpdesk/), udzielając
wszystkim zainteresowanym odpowiedzi.
Przeglądarki i wyszukiwarki internetowe
Działanie przeglądarek internetowych jest zawsze podobne.
Rys. 4. Przykładowe wyszukiwarki internetowe [20, 21]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Mają one za zadanie komunikowanie się z serwerem za pomocą protokołu HTTP,
aczkolwiek w obsłudze są również inne, np. FTP, HTTPS, Gopher. Często z przeglądarką
dostarczane są komponenty, które umożliwiają korzystanie z serwerów grup dyskusyjnych
(protokół NNTP) i e-mail (protokoły POP3, IMAP i SMTP).
Trwająca na rynku wojna przeglądarek powoduje, że oprogramowanie do przeglądania
stron cały czas ewoluuje w stronę ergonomiki, użyteczności i wygody.
Najpopularniejszą w Polsce przeglądarką jest Internet Explorer ale stosuje się również
MSN Explorer, Netscape, Eksplorator Windows, Mozilla, Opera czy Galeon. Wśród
wyszukiwarek znanymi są Google, AltaVista, Yahoo!, Szukacz, Gooru, Giga, Hm?
Każdy uczeń powinien je obsłużyć, pamiętając o kilku zasadach. Dla sprawności
wyszukiwania informacji powinno się ustawić opcje i narzędzie wyszukiwania w sieci.
Należy również podać preferencje, ustawienia wyszukiwania i języki. Dla zawężenia
wyszukiwania tekst wyszukiwany można zapisywać w cudzysłowie.
Pozyskiwanie danych z Internetu
Dla trwałego wklejania danych z Internetu (zdjęcia, teksty) należy posługiwać się prostą
metodą zaznaczania danego obiektu, wciśnięcia prawego przycisku myszki i kopiowania do
schowka. Przenoszenie przez schowek danych i zapisywanie ich, najlepiej w oddzielnych
plikach, pozwala póz
niej na dowolne nimi dysponowanie. Można również bezpośrednio
pobrane dane z Internetu wklejać do dokumentów, prezentacji czy arkuszy. Pozostają jednak
łącza z plikami z
ródłowymi i o tym należy pamiętać. Kopiowanie obrazów z Internetu,
a nawet tła strony, odbywa się podobnie jak kopiowanie tekstu. Zaznaczony obraz kopiujemy
do schowka i wstawiamy w dowolne miejsce.
Rys. 5. Okno logowania się na serwer ftp [29]
Poprzez sieć można również udostępniać i kopiować pliki ze stron www lub
bezpośrednio z serwera FTP. W tym drugim przypadku trzeba znać adres serwera FTP (np.
wpisując ftp://ftp.onet.pl; ftp://sunsite.icm. edu.pl), na który wchodzimy bezpośrednio
i wówczas zgrywamy potrzebne nam pliki. Nie wystarczy znać adres serwera ftp, jeżeli dostęp
do niego jest zabezpieczony. Wówczas należy się na niego zalogować, podając nazwę
użytkownika i hasło. Część serwerów udostępnia swoje dane bez logowania się.
Poczta elektroniczna
Poczta elektroniczna (ang. electronic mail, e-mail) to jedna z usług internetowych służąca
do przesyłania wiadomości tekstowych (listów elektronicznych). Do przesyłania e-maili
używany jest protokół SMTP.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Jak podaje WIKIPEDIA E-mail został wymyślony w roku 1965. Autorami pomysłu byli
Louis Pouzin, Glenda Schroeder i Pat Crisman. Wówczas usługa ta służyła jedynie do
przesyłania wiadomości od jednego użytkownika danego komputera do innego użytkownika
tej samej maszyny, a adres e-mailowy w zasadzie jeszcze nie istniał. Usługę polegającą na
wysyłaniu wiadomości od użytkownika jednego komputera do użytkownika innego wymyślił
w roku 1971 Ray Tomlinson, on również wybrał znak @ (at) do rozdzielania nazwy
użytkownika od nazwy maszyny (a póz
niej nazwy domeny internetowej).
Na początku do wysyłania e-maili służył protokół CPYNET, póz
niej wykorzystywano
FTP, UUCP i wiele innych protokołów, a na początku lat 80. Jonathan B. Postel napisał
specjalnie do tego celu protokół SMTP. Istnieje rozszerzenie poczty elektronicznej  MIME,
umożliwiające dołączanie do e-maili danych innego typu w formie tzw. załączników.
W związku z tym, że wiele komputerów nie jest obecnych w sieci cały czas, powstały
protokoły umożliwiające odbiór poczty elektronicznej gromadzonej na zewnętrznych
serwerach. Najbardziej znanymi i obecnie powszechnie używanymi protokołami są POP3
i IMAP.
Rys. 6. Przykładowe protokoły poczty przychodzącej (POP3) i wychodzącej (SMTP) [30]
Oprogramowanie
Do obsługi skrzynek pocztowych służą programy serwerowe (MTA), takie jak: Sendmail,
Postfix, Exim, Mdaemon i qmail. W zależności od tego, czy wiadomości są w trybie
tekstowym czy graficznym, używa się programy do odbioru i wysyłania poczty:
- tekstowe: elm, elmo, mutt, pine,
- graficzne: Balsa, Eudora, Evolution, Microsoft Outlook, Microsoft Outlook Express,
Mozilla Suite/SeaMonkey, Mozilla Thunderbird, Netscape Messenger, Opera, Pegasus
Mail.
Najczęściej używanym programem z wykorzystaniem protokołów POP3 i SMTP jest
Microsoft Outlook Express.
Skrzynka e-mailowa (ang. mailbox  skrzynka pocztowa) to odpowiednik standardowej
skrzynki pocztowej dla poczty elektronicznej. Jest to zasób elektroniczny, na który składa się
obszar pamięci dyskowej przeznaczony do przechowywania listów elektronicznych oraz
oprogramowanie serwerowe zwane MTA służące do realizacji zadań związanych
z odbieraniem lub wysyłaniem listów elektronicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Skrzynki e-mailowe mają zwykle ograniczoną pojemność ustaloną przez administratora
zarządzającego systemem komputerowym, na którym zlokalizowana jest dana skrzynka
e-mailowa.
Darmowe skrzynki
Większość popularnych portali internetowych udostępnia darmowe skrzynki w zamian za
otrzymywanie reklam. Dlatego warto założyć sobie skrzynkę e-mail na darmowym serwerze,
ponieważ oferują one dużą ich pojemność i niezawodność pracy.
Przykłady dużych skrzynek przedstawione są w tabeli 1.
Tabela 1. Przykłady dużych skrzynek [22]
Maksymalna Poczta
Wielkość
wielkość przez Wersja
Serwis Adres skrzynki SSL Uwagi
wiadomości stronę polska
(GB)
(MB) WWW
reklamy doczepiane
do maili; bramka
poczta.wp.pl @wp.pl, @wp.eu 3 20 www z uciążliwymi
reklamami pop-up
i flashowymi
brak reklam
doczepianych do
@tlen.pl, @o2.pl,
poczta.o2.pl 1 20 listów, obecność
@go2.pl
filtra
antyspamowego
@poczta.onet.pl, reklamy doczepiane
@vp.pl, @op.pl, do maili; bramka
bezpłatne
@buziaczek.pl, wwww
poczta.onet.pl tylko 10 MB i 20
@autograf.pl, z uciążliwymi
1 GB
@onet.eu, reklamami pop-up
@poczta.onet.eu i flashowymi
maksymalnie 1500
listów na koncie;
@interia.pl, reklamy doczepiane
poczta.interia.
@poczta.fm, 73GB 50 do tekstu maili;
pl
@interia.eu uciążliwe reklamy
pop-up i flashowe
w bramce WWW
brak reklam docze-
pianych do listów;
2,79 (stale brak reklam pop-up
mail.google.co @googlemail.com
rośnie 1 MB 10 i flashowych
m, gmail.com @gmail.com
na dzień) w bramce WWW;
zamiast tego pasek
reklam AdWords
Adresy skrzynek pocztowych
Adres e-mail (ang. electronic mail address)  adres poczty elektronicznej, umożliwiający
przesyłanie wiadomości w sieci komputerowej składa się z indywidualnej nazwy
użytkownika, znaku @ (at ang. na) oraz nazwy serwera pocztowego lub domeny, np.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
[e-mail] to użytkownik jan.kowalski na serwerze wsb.warszawa.pl.
Zakładanie własnej skrzynki internetowej jest czynnością prostą i nie wymaga dodatkowego
wyjaśnienia. Każdy usługodawca darmowych kont internetowych podaje w sposób prosty
procedurę postępowania przy zakładaniu skrzynki. Pamiętać należy jedynie o pewnych
ograniczeniach, takich jak: używanie nazw bez polskich znaków, brak spacji w nazwie czy
zakaz stawiania znaków zastrzeżonych w nazwach np. minus, równa się itd.
Alias internetowy  to alternatywny (dodatkowy) atrakcyjny i łatwy do zapamiętania adres
URL, lub adres poczty elektronicznej, np.
- http://twoja_nazwa.nazwa.pl zamiast
- http://www.serwer.pl/~user/konto/twoja_nazwa/
Alias zwiększa popularność danej strony, powoduje łatwiejsze zapamiętanie jej adresu.
Wiele firm udostępnia płatne lub bezpłatne serwisy aliasowe dla adresów World Wide Web
lub poczty elektronicznej np: [e-mail] zamiast
[e-mail]
Spam to niechciane elektroniczne wiadomości. Najbardziej rozpowszechniony jest spam za
pośrednictwem poczty elektronicznej oraz w Usenecie. Zwykle (choć nie zawsze) jest
wysyłany masowo. Istotą spamu jest rozsyłanie dużej liczby informacji komercyjnych
o jednakowej treści do nieznanych sobie osób. Nie ma znaczenia, jaka jest treść tych
wiadomości. Aby określić wiadomość mianem spamu, musi ona spełnić trzy następujące
warunki jednocześnie:
- treść wiadomości jest niezależna od tożsamości odbiorcy,
- odbiorca nie wyraził uprzedniej, zamierzonej zgody na otrzymanie tej wiadomości,
- treść wiadomości daje podstawę do przypuszczeń, iż nadawca wskutek jej wysłania może
odnieść zyski nieproporcjonalne w stosunku do korzyści odbiorcy.
Masowe e-maile dzielą się na dwie kategorie:
1) Unsolicited Commercial Email (UCE)  niezamawiana oferta handlowa, spam
komercyjny o charakterze reklamowym, zakazany przez prawo polskie i dyrektywę UE.
2) Unsolicited Bulk Email (UBE)  niezamawiana poczta masowa, e-maile o charakterze
często niekomercyjnym, takie jak apele organizacji społecznych i charytatywnych czy
partii politycznych, prośby o pomoc czy masowe rozsyłanie ostrzeżeń np. o wirusach
komputerowych.
Chcąc bronić się przed spamem, nie należy nigdy odpowiadać spamem na spam. Spam
generowany w odpowiedzi na spam jest nazywany flames i tak samo jak spam pierwotny,
blokuje łącza, miejsce na twardych dyskach i czas procesora. Często też adres podany, jako
adres nadawcy, nie jest prawdziwym adresem spamera, ale adresem innej jego ofiary. Bardzo
ważne jest, aby nigdy nie reagować pozytywnie na spam, np. nie odwiedzać zawartych w nim
adresów, nie podawać swoich danych itp. W przypadku pojedynczego spamu z jednego
miejsca najlepiej jest go po prostu zignorować. W przypadku, gdy spam jest systematycznie
wysyłany z jednego adresu, lepiej nie mścić się, wysyłając flames, lecz zawiadomić
administratora i założyć filtr na ten adres. Dobrze jest również zainstalować program
antywirusowy oraz zwalczający tzw. spyware.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rolnicze biblioteki z katalogami dostępnymi poprzez sieć internetową?
2. W jaki sposób można wypożyczać książki z internetowych bibliotek?
3. Jakie korzyści dają elektroniczne z
ródła informacji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4. Jakie są wydawnictwa oraz przykładowe encyklopedie multimedialne, które
w ostatnim czasie można było nabyć w księgarniach a nawet kioskach?
5. Jakie są internetowe encyklopedie?
6. Jakie są bazy danych oferowane przez instytuty, uczelnie czy firmy komercyjne, które
mają swoje zastosowanie w rolnictwie?
7. Jaką rolę spełniają specjalistyczne bazy danych oferowane rolnictwu?
8. Które z portali internetowych mają szeroki charakter informacyjny?
9. Jaką rolę spełniają portale internetowe, a jaką wyszukiwarki?
10. Jakie są najpopularniejsze w Polsce przeglądarki internetowe?
11. Jaka rolę pełni  schowek w pozyskiwaniu danych z różnych z
ródeł informacji?
12. Kiedy i w jakim celu wymyślono pocztę elektroniczną?
13. Które serwisy internetowe oferują darmowe skrzynki pocztowe?
14. Czym są: alias, spam i domena?
15. Jak bronić się przed niechcianą pocztą, czy zawirusowaniem komputera?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypełnij tabelę dotyczącą bibliotek rolniczych w Polsce. Podaj ich pełne nazwy, adresy
stron internetowych, e-maile do korespondencji oraz krótki opis możliwości korzystania
z księgozbiorów.
Lp. Nazwa biblioteki Adres internetowy Informacje uzupełniające
1. Centralna Biblioteka Rolnicza im. http://www.cbr.edu.pl/ Zawartość strony:
Michała Oczapowskiego w Warszawie
- nowości w rolnictwie
w Polsce i za granicą
- bazy danych
- e-czasopisma
- nabytki
- wykaz tytułów czasopism
bieżących
- wykaz bibliotek rolniczych
w Polsce i na świeie
 & & & & & & .
2.
3.
Na podstawie dowolnego e-tekstu, pozyskanego z biblioteki, przygotuj 5 minutowy referat.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) sprawdzić, poprzez przeglądarkę w Internecie, adresy wszystkich polskich bibliotek
rolniczych,
2) przeanalizować zawartość stron poprzez mapy serwisu,
3) wpisać w tabelę adresy odwiedzanych stron bibliotek oraz w trzecią kolumnę tabeli
nanieść najistotniejsze informacje z punktu widzenia właściciela gospodarstwa,
4) wybrać interesujący temat i wyszukać do przygotowanego referatu informacje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Ćwiczenie 2
Dokonaj analizy rynkowej notowań cen na polskim rynku, wykorzystując do tego np.
Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej publikowany przez Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi (lub inne bazy danych). Porównania cen dokonaj w okresie ostatnich
2 miesięcy na obszarze jednego z rynków (mleka, zbóż, wieprzowiny, drobiu, warzyw).
Rys. 1 do ćwiczenia 2. Przykładowy wygląd zgromadzonych danych z raportów MRiRW [23]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) sprawdzić poprzez przeglądarkę w Internecie kilku stron, na których znajdują się
notowania cen rynkowych płodów rolnych,
2) przeanalizować zawartość stron,
3) wybrać dowolny rynek i tabelarycznie oraz w postaci wykresu przedstawić zmiany cen na
przestrzeni dwu miesięcy,
4) dokonać opisu (interpretacji) zjawisk rynkowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Załóż na dowolnie wybranym serwerze własne konto e-mailowe. Wykorzystaj do tego
celu serwery oferujące darmowe skrzynki. Użyj kreatora, który przeprowadzi Cię przez cały
proces zakładania skrzynki. Pamiętaj o właściwym wpisaniu protokołów POP3 i SMTP dla
poczty przychodzącej i wychodzącej oraz o haśle, które trzeba zapisać i schować. Większość
serwerów wymaga uwierzytelnienia, więc trzeba zaznaczyć i tę opcję we właściwościach
serwera.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać oferty niektórych operatorów co do możliwości zakładania na ich kontach
skrzynek pocztowych,
2) przeanalizować wielkość oferowanej skrzynki i maksymalną wielkość przesyłanych
wiadomości,
3) wybrać serwis i założyć skrzynkę,
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić i odnalez
ć kilka bibliotek rolniczych oferujących bogate
księgozbiory czytelnikom?
2) odnalez
ć w wybranej bibliotece rolniczej kilka pozycji książkowych
na zadany temat?
3) pozyskać powszechnie udostępnione e-ksiażki (czasopisma)
z wybranej biblioteki?
4) posłużyć się encyklopedią internetową do przygotowania materiału na
zajęcia lekcyjne?
5) odnalez
ć w wybranej bazie danych potrzebne informacje (sortować
je, przeszukiwać według różnych kryteriów)?
6)  ściągnąć z serwera FTP większe pliki z danymi?
7) założyć na potrzeby własne i prowadzonego gospodarstwa skrzynkę
internetową?
8) prowadzić korespondencję e-mailową z dowolnym partnerem w sieci,
przesyłając wiadomości tekstowe, graficzne i pliki?
9) zainstalować oprogramowanie antywirusowe oraz je zarejestrować?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3. Wykorzystanie edytora tekstu, bazy danych i arkusza
kalkulacyjnego do tworzenia dokumentacji o gospodarstwie
4.3.1. Materiał nauczania
Pewne umiejętności z zakresu obsługi programów wspomagających tworzenie
dokumentacji w gospodarstwach mają charakter uniwersalny i powinny wystąpić w procesie
nauczania obsługi wszystkich lub większości aplikacji.
Do takich należą w szczególności te, które wykorzystujemy często i cechują się dużą
uniwersalnością np.:
- korzystanie z pomocy,
- operacje plikowe,
- tworzenie nowych plików o określonym szablonie,
- otwieranie plików istniejących, zapisanych na określonym dysku, w określonym folderze,
- zamykanie i zapisywanie plików pod nową lub stara nazwą w określonym folderze
(katalogu) i na określonym dysku w odpowiednim formacie,
- przygotowywanie wydruku,
- wybór urządzenia i sposobu drukowania,
- ustalanie kolejności i innych parametrów drukowania,
- operacje z wykorzystaniem schowka: kopiowanie, wycinanie, wklejanie,
- inne operacje związane z obsługą systemu.
Wszystkie z tych treści powinny być znane już z wcześniejszych etapów kształcenia.
Edytor tekstu to program użytkowy służący do tworzenia i wprowadzania zmian (edycji)
w jakimś dokumencie. Bardziej zaawansowane edytory tekstu bywają nazywane procesorami
tekstu. W zależności od sytemu komputerowego czy przeznaczenia programy te mogą być
bardziej lub mniej skomplikowane. W warunkach szkolnych wcześniej znane były edytor
TAG i WRITER, a od wielu już lat dominuje MICROSOFT WORD czy jego odpowiednik
w pakiecie WORKS. Polecanym jest również darmowe oprogramowanie.
OpenOffice.org Writer  zaawansowany procesor tekstu wchodzący w skład bezpłatnego
pakietu biurowego OpenOffice.org, dostępnego na platformach MS Windows, Linux oraz
Mac OS jest produktem pochodzącym z pakietu StarOffice, udostępnionym 19 lipca 2000 do
dalszego rozwoju. Jest dostępny w kilkudziesięciu wersjach językowych, także w języku
polskim, łącznie z niezbędnymi narzędziami językowymi  słownikiem ortograficznym
i tezaurusem.
Writer jest programem odpowiadającym funkcjonalnie komercyjnym edytorom, jak
Microsoft Word, czy WordPerfect, a więc zawierającym komplet narzędzi edycyjnych, w tym
rozbudowane instrumenty biurowe i akademickie oraz wbudowane narzędzie do eksportu
dokumentów w międzyplatformowym formacie PDF.
Obsługa formatu Microsoft Worda i WordPerfecta (od wersji 2.0) ułatwia migrację
z komercyjnego oprogramowania i zapewnia wymianę dokumentów ze środowiskami
biurowymi i uczelnianymi posługującymi się MS Office.
Nie da się przedstawić obsługi powszechnie używanych w szkołach edytorów tekstu (np.
WORD) na kilku stronach. Warto jednak zwrócić uwagę na to, by:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Rys. 7. Okno ustawienia strony dokumentu [31]
- pracę z programem rozpocząć od ustawienia strony, właściwych pasków narzędzi na
pulpicie komputera oraz sposobu wydruku dokumentu,
- pracować w trybie widoku strony, który umożliwia nieuciążliwe tworzenie tekstu, daje
dobrą widoczność strony oraz możliwość wstawiania obiektów w sposób bezkolizyjny,
- wykorzystywać tak bogate narzędzie wszechstronnie z możliwością przenoszenia danych
między innymi programami.
Edukacja uczniów w tym zakresie powinna obejmować następujące treści:
- ustawianie strony ze względu na wielkość kartki, wielkość marginesów oraz układ strony,
- wstawianie i organizacje pasków narzędzi na pulpicie oraz dostawianie ikon do pasków,
- edycja dokumentów (zmiana czcionek, kolorów, akapitów, marginesów itd.),
- wykorzystanie do tworzenia dokumentów następujących obiektów: kliparty, wykresy,
diagramy, autokształty, obrazy, pola tekstowe, schematy organizacyjne, wzory
matematyczne oraz teksty wordart,
- formatowanie dokumentów według zadanego sposobu,
- formatowanie obiektów wstawianych ze względu na ich położenie, wielkość, obszar
widoczności,
- wstawianie, formatowanie i konwertowanie tabel,
- wstawianie symboli, odwołań i komentarzy,
- praca na kilku dokumentach jednocześnie oraz podział dokumentu.
Rys. 8. Wstawianie spisu treści do dokumentów oraz pasek formularzy [31]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Praca z programem edytorem tekstu powinna obejmować zasady prawidłowego
wprowadzania tekstu (akapit, znaki przestankowe,  twarda spacja itp.), formatowanie znaku
i akapitu oraz kopiowanie bloku tekstu. Należy przypomnieć ustawianie tabulatorów oraz
tworzenie wzorów (matematycznych, fizycznych, chemicznych itp.). Do bieżącego
sprawdzania tekstów oraz oferowania podpowiedzi służą słownik pisowni oraz tezaurus.
Pisząc teksty w innym języku należy pamiętać o przełączeniu właściwego słownika.
Koniecznym do pracy w gospodarstwie jest przygotowanie dokumentów w postaci
gotowych formularzy. Zabezpiecza to dokument przed uszkodzeniem, a jednocześnie
prowadzi użytkownika poprzez cały formularz od początku aż do wpisania ostatnich danych.
Miejsca, w które należy wstawić teksty, można zacieniować. Dla zaznaczania określonych
opcji wyboru służą  pola wyboru formularza lub rozwijane listy formularza. Kończąc pracę
z formularzami, należy pamiętać o zabezpieczeniu formularza poprzez włączenie opcji  chroń
formularz .
Pisząc zaś duże objętościowo dokumenty, należy korzystać z automatycznego wstawiania
spisów treści. To dobre i łatwe narzędzie automatycznie przenumerowujące spis treści.
Podobnego  automatu (WSTAW ODWOA
ANIE), należy użyć wstawiając podpisy pod
rysunkami oraz przypisy przy cytowanych w pracy fragmentach.
Bazy danych
Rys. 9. Szablony baz danych [32]
W dzisiejszych czasach, kiedy musimy uporać się z obróbką ogromnej liczby informacji,
obsługa systemów zarządzania bazami danych wydaje się niezbędnym elementem edukacji
informatycznej. Tworząc przykładowe bazy, należy jak zawsze uwzględniać specyficzne
potrzeby środowiska uczniowskiego, tradycje itp. Dla potrzeb uczniów technikum rolniczego
ważnymi bazami danych mogą być: zbiory podstawowych danych o produkcji we własnym
gospodarstwie, skatalogowanie środków produkcji, wykazy instytucji państwowych
i komercyjnych wspomagających pracę w rolnictwie itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 10. Przykładowe okna kreatora [32],[13, s. 6]
Kwerenda to obiekt bazy danych zawierających grupę rekordów po selekcji. Jest to żądanie
okazania określonego zbioru danych. Kwerenda jest narzędziem, które zbiera dane z różnych
tabel, aby odpowiedzieć na pytanie zadane przez użytkownika. Jest podstawowym narzędziem
analizy w bazie danych. Kwerenda jest to sposób zdefiniowania grupy rekordów. Może ona
także manipulować rekordami i pokazywać rezultaty. Kwerendę należy traktować jak żądanie
pewnego zbioru danych, np.:  Pokaż nazwiska i numery telefonów dostawców oraz ich opłaty
przewozowe .
Treści programowe z tego obszaru pozwalają uczniom:
- określić różnice między kartotekową i relacyjną bazą danych,
- rozróżniać podstawowe pojęcia tj.: kwerendy, rekordy, pola, typy danych,
- wykonywać podstawowe operacje na bazach, tj.: sortowanie rekordów, filtrowanie
rekordów,
- wprowadzać i modyfikować dane w bazach,
- zakładać własne bazy danych z użyciem kreatora.
Podstawową aplikacją umożliwiającą naukę zarządzania systemami baz danych
w środowisku Windows jest np. Microsoft Access z pakietu Office. Pracę z bazą danych
rozpoczynamy używając szablonów, które z użyciem kreatora przeprowadzą użytkownika do
końca pracy nad organizacją bazy. Szczegóły bazy (zmiana pól i ich właściwości)
nieuwzględnione podczas wcześniejszych deklaracji mogą być również póz
niej
modyfikowane. Dla potrzeb gospodarstwa rolnego wskazanym wydaje się założenie bazy
magazynowej, wydatków lub zarządzanie kontaktami.
Proste bazy zakładane z użyciem kreatora wystarczą dla usprawnienia pracy
w gospodarstwie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Arkusz kalkulacyjny
Arkusz kalkulacyjny jest programem umożliwiającym przetwarzanie i przechowywanie
dużej ilości danych. Służy także do opracowywania tych danych, ich szybkiej aktualizacji
i prezentacji graficznej. Może wykonywać wiele operacji matematycznych i logicznych na
poszczególnych komórkach arkusza i tym samym posiada szerokie zastosowanie szczególnie
w obsłudze rachunkowej gospodarstw rolnych.
Chcąc sortować dane, należy skorzystać z opcji DANE SORTUJ według zadanego
kryterium. Filtrowania zaś danych dokonujemy najlepiej AUTOFILTREM. Polecenia
wielokrotnie wykonywane (często czasochłonne) można wykonywać z użyciem  makr .
Wystarczy podać nazwę makra, przypisać mu jakąś kombinację klawiszy, które będą je
uruchamiać w przyszłości i zarejestrować cały przebieg czynności. Makra są ciągiem poleceń
i instrukcji programu, uruchamianych podobnie pojedyncze polecenie, służącym do
automatycznego wykonania określonego zadania.
Zakres treści programowych przy omawianiu arkusza kalkulacyjnego powinien
obejmować:
- elementy składowe arkusza kalkulacyjnego, tj.: komórkę, wiersz, kolumnę i zakres,
- posługiwanie się adresem bezwzględnym, względnym i mieszanym,
- zakładanie arkuszy i skoroszytów,
- wprowadzanie, formatowanie i sortowanie różnego rodzaju danych,
- wykorzystywanie typowych formuł obliczeniowych, tworzenie własnych formuł w tym
zagnieżdżonych,
- wykonywanie podstawowych operacji na komórkach, tj.: kopiowanie, wycinanie,
usuwanie, czyszczenie, wklejanie, wstawianie, przenoszenie,
- formatowanie tabel oraz tworzenie i formatowanie wykresów,
- wykonywanie podstawowych operacji na komórkach w ramach tych samych i różnych
arkuszy.
Rys. 11. Ustawienie opcji programu [33]
Środowisko Windows daje duże możliwości, szczególnie wymiany informacji między
poszczególnymi aplikacjami. Korzystając np. z MS Excel, możemy wykorzystać obiekty
tworzone w innych aplikacjach, np.: rysunki z Painta czy teksty i tabele z Worda. Sprzyja to
możliwościom uatrakcyjnienia graficznego przygotowanych przez uczniów arkuszy.
W każdym programie, ważnym dla efektu końcowego, jest właściwe ustawienie opcji
programu oraz sformatowanie poszczególnych pól. Przygotowując szablony dokumentów,
wyliczenia kosztów produkcji lub bazy danych, arkusz kalkulacyjny bardzo łatwo pozwala
dostosowywać się do potrzeb użytkownika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń
1. Jaką rolę spełniają edytory tekstów?
2. Jakie znasz przykładowe programy z tej grupy?
3. W jaki sposób dostosować paski narzędzi do własnych potrzeb? Jak dołożyć dodatkowy
pasek i ikonę?
4. W jaki sposób należy przenosić wybrane fragmenty tekstu, obrazy, wykresy w dowolne
miejsce dokumentu?
5. Co daje właściwe ustawienie stopki i nagłówka dokumentu? Kiedy ma to wpływ na
wydruk dokumentu?
6. Jak należy sformatować wstawiony obiekt, aby można było go  oblać tekstem?
7. Czy edycja klipartów dokonywana w Wordzie pozwala na zmianę kolorów i warstw
danego kliparta?
8. Jak dokonać konwersji tabeli na tekst i odwrotnie?
9. Jak można usprawnić sobie pracę nad wieloma tekstami jednocześnie?
10. Jak można zabezpieczyć dokument przed niepożądanymi zmianami?
11. Które z opcji edytora tekstu można zautomatyzować? Wymień przynajmniej trzy.
12. Co to jest kwerenda, rekord, pole?
13. Jak dokonać sortowania i filtrowania danych w arkuszu kalkulacyjnym?
14. Czym są makra i jak je zarejestrować?
15. Jakie przykładowe formuły i funkcje wykorzystuje się w pracy z arkuszem
kalkulacyjnym?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie elektronicznej wersji wniosku o płatności bezpośrednie dokonaj
przygotowania formularza takiego wniosku w trybie tekstowym oraz uzupełnij go danymi
z własnego gospodarstwa.
Przeczytaj instrukcję wypełniania wniosków i oblicz wielkość dopłaty w arkuszu
kalkulacyjnym.
Rys. 1 do ćwiczenia 1. Fragment wniosku o płatności bezpośrednie [24]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać wniosek i instrukcję wypełniania wniosku o płatności bezpośrednie,
2) wykorzystać druk elektronicznej wersji wniosku (*.doc) lub stworzyć go w edytorze
tekstu,
3) zgromadzić potrzebne dane nt. własnego gospodarstwa,
4) zdobyć informacje nt. aktualnych stawek dopłat do 1 ha,
5) zaprojektować prosty arkusz do przeliczania wielkości dopłat do danego gospodarstwa,
6) wpisać dane do arkusza i dokumentu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 druki wniosku i instrukcja wypełniania wniosku,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj plan rozwoju własnego gospodarstwa rolnego począwszy od opisu założeń,
zaprojektowanie siedliska (strefy czystej i brudnej) i sporządzenie przykładowego planu
nawożenia, aż do planu produkcji (z uwzględnieniem wybranego profilu). Wszystkie plany
mogą mieć wersję uproszczoną.
Obliczenia do projektowanego zadania wykonaj w arkuszu kalkulacyjnym, uwzględniając
możliwość prowadzenia prostych symulacji. Dane graficzne wykonaj w dowolnym edytorze
graficznym i dołącz je do dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić dane dotyczące własnego (projektowanego) gospodarstwa,
2) określić zasady tworzenia planu rozwoju gospodarstwa rolnego,
3) przejrzeć typowe projekty siedlisk,
4) wykonać wersję uproszczoną planu rozwoju gospodarstwa.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 skaner,
 dokumentacja projektowa (domy, siedliska, budynki gospodarcze),
 przykładowe plany nawożenia, produkcji, inne,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Załóż bazę danych obejmującą jeden z obszarów: rozliczenie dostaw mleka i kwot
mlecznych lub książka stada. Wpisz do rekordów dane z własnego lub innego autentycznego
gospodarstwa. Sortuj dane w bazie według zadanego kryterium, poszukując potrzebnych
informacji. Staraj się wprowadzić do bazy również zbiory graficzne, np. zdjęcia krów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić dane dotyczące własnego lub innego autentycznego gospodarstwa rolnego,
2) zgromadzić materiał zdjęciowy do bazy.
3) wykonać w arkuszu kalkulacyjnym dowolną bazę danych o własnym gospodarstwie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer,
 aparat (najlepiej cyfrowy),
 książka stada lub inna wymagana dokumentacja,
 literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) ustawić wstępne parametry dla nowego dokumentu, by można było
tworzyć profesjonalny dokument urzędowy?
2) dokonać edycji dowolnego dokumentu poprawiając układ strony,
marginesy, wyregulować stopkę i nagłówek tak, by można było
poprawnie drukować strony?
3) wstawić we wskazane miejsce podstawowe obiekty: wykres, obraz,
diagram, schemat, wzór lub ozdobne pismo?
4) stworzyć dokumenty typu formularz z pełnymi zabezpieczeniami?
5) sformatować wstawione obiekty według zadanego sposobu
(w ramkach, z podpisem, obrócone, przycięte, w odcieniach szarości)?
6) wstawić w dowolny sposób numerację stron, numerację rysunków,
numerację akapitów?
7) założyć, z użyciem kreatora, własną bazę danych o zadanych
parametrach?
8) posługiwać się sprawnie podstawowymi formułami i funkcjami przy
przeliczaniu danych w arkuszu kalkulacyjnym?
9) zarejestrować makra dla zautomatyzowania pewnych czynności?
10) sortować i filtrować dane tabelaryczne według przyjętych kryteriów?
11) chronić arkusze przed nieprzewidzianymi zmianami?
12) przenosić dowolne fragmenty dokumentów i arkuszy między sobą?
13) wstawiać i likwidować hiperłącza w tworzonej dokumentacji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4. Oprogramowanie umożliwiające rejestrację zdarzeń
w gospodarstwie rolnym. Pomiar wielkości działek rolnych
z użyciem rejestratora GPS
4.4.1. Materiał nauczania
Rys. 12. Okno oprogramowania BITFARMA [8, s. 47]
Wśród oprogramowań umożliwiających zarządzenie gospodarstwem rolnym można
wyróżnić takie, które kompleksowo gromadzą dane o gospodarstwie i dają przez to
możliwość śledzenia wszystkich zdarzeń gospodarczych oraz takie, które rejestrują
i wspomagają prowadzenie gospodarstw w wybranym obszarze.
Rys. 13. Okno programu FarmWorks [35]
Oprogramowanie kompleksowe jest szczególnie przydatne wtedy, gdy systematycznie
i w pełnym zakresie wprowadzamy dane do założonych tam baz. Zaletą takich programów jest
przede wszystkim to, że mogą po pewnym czasie użytkowania prowadzić porównania
i generować raporty na poziomie danego gospodarstwa. Gdy oprogramowanie to
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
wykorzystywane jest np. przed doradców rolniczych w bardzo wielu gospodarstwach, to
dodatkowo istnieje możliwość porównywania własnych wyników w danym roku z innymi
podobnymi gospodarstwami. Porównania te dokonuje się w określonych obszarach na podstawie
przyjętych wskaz
ników. System wskaz
nikowania danych w gospodarstwach stosowany jest już
w wielu państwach Europy. Powszechną jego zaletą jest to, że mamy możliwość (na bieżąco)
porównać własne osiągnięcia w gospodarstwie z innymi. Na polskim rynku  szczególnie
w gospodarstwach z wyspecjalizowaną produkcją  stosuje się również programy komputerowe
obsługujące pewien wycinek pracy w gospodarstwie. Do programów takich można zaliczyć:
Zootechnik 2007, Program Obsługi Rachunkowości Rolnej, AgroPomiar, WinPasze, AnaPig czy
System Trzoda. Zapoznanie się z każdym z nich wymaga wiele czasu, a uczeń powinien poznać
przynajmniej ich możliwości poprzez skorzystanie z wersji demo.
Inną grupą oprogramowania wspomagającego pracę w gospodarstwie są programy
opracowywane przez instytuty badawcze na podstawie wieloletnich doświadczeń w swoich
zakładach. Nie są to obszerne oprogramowania, ale za to bardzo specjalistyczne, z możliwością
wykorzystania prawie w każdym gospodarstwie. Przykładem takiego oprogramowania jest m.in.
NawSald (IUNG) oraz Zalecenia Ochrony Roślin (IOR). Oprogramowaniem pośrednio
ułatwiającym pracę w gospodarstwie jest np. oprogramowanie graficzne, wspomagające
projektowanie otoczenia gospodarstwa (np. Wymarzony Ogród), jego wizualizację (np. ArCon
3D) czy dokonujące kosztorysowania inwestycji budowlanych (np. Viking).
Kompleksowa obsługa gospodarstwa
Rys. 14. Okno rejestracji gospodarstwa w programie BitFarma [8, s. 14]
Programów wspomagających pracę w tym zakresie nie jest jeszcze wiele. Jednym z nich
jest BITFARMA. Chcąc prowadzić rejestr wszystkich zdarzeń w gospodarstwie, trzeba
rozpocząć pracę od wprowadzenia podstawowych danych ewidencyjnych. Należy również
zadeklarować najpierw ilość i wielkość działek ewidencyjnych. Poza tym na działkach
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
ewidencyjnych należy nanieść działki rolne. Opisując każdą działkę rolną, podajemy bardzo
szczegółowo wszystkie dane dotyczące upraw, wykonywanych zabiegów, użytych środków
ochrony roślin, wielkości zbiorów oraz użytych nawozów. Wszystkie te dane należy nanosić
z dużą starannością i rzetelnością.
Uzupełnieniem ewidencji działek rolnych jest zbiór map, które można wprowadzić jako
mapy rastrowe. Po ich wyskalowaniu można mierzyć ich powierzchnię. Uniwersalność takich
programów polega również na tym, że posiadają wiele funkcjonalnych modułów. Jest moduł
ekonomiczny wspomagający zarządzenie gospodarstwem poprzez grupowanie kosztów,
liczenie kosztów produkcji, ewidencjonowanie maszyn, ewidencjonowanie pracowników czy
liczenie odsetek od zaciągniętych zobowiązań finansowych. Takie narzędzie potrafi
racjonalniej zarządzać gospodarstwem rolnym.
Projektowanie siedliska
Właściwe zaprojektowanie siedliska  otoczenia domu i budynków gospodarskich  ma
swoje ekonomiczne i estetyczne uzasadnienie. Programem wspomagającym wizualizację
siedliska jest np.  Wymarzony ogród .
Rys. 15. Okno programu  Wymarzony ogród [36]
Pracę rozpoczyna się w nim od określenia powierzchni siedliska. Następnie można
zgodnie z własną wizją i przepisami budowlanymi rozpocząć nanoszenie poszczególnych
elementów na plan. Program daje możliwość nanoszenia budynków i budowli, płotów,
ścieżek, krzewów, drzew, upraw roślin oraz innego wyposażenia. Oczywiście w standardzie
można skorzystać z gotowych budynków domów, altan i trejaży. W celu wyposażenia
gospodarstwa wiejskiego, należy zakupić dodatkowo inne typowo gospodarskie obiekty
(obory, stodoły, płyty gnojowe) i wówczas zakończyć projektowanie całego siedliska. Zaletą
tego typu programów jest to, że całe siedlisko można wówczas obejrzeć również w wymiarze
3d, a nawet nakręcić film chodząc po podwórku czy wchodząc do budynków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Skalowanie i kalibracja map
Rys. 16. Skalowanie mapy z użyciem odcinka i pla powierzchni [35]
Mapę rastrową (zeskanowaną z papierowego wydruku) należy wgrać do programu w celu
dokonania skalowania lub kalibracji. Programem umożliwiającym skalowanie map
rastrowych jest np. Calibrate Image. Mapa w formacie tif, JPG lub bmp jest bezproblemowo
wgrywana na pulpit programu i może podlegać przygotowaniu do skalowania. Proces
skalowania pozwala użytkownikowi programu na dowolne wykorzystanie map. Można
wówczas dokonywać na nich pomiary długości odcinków oraz pomiary powierzchni gruntów.
Rys. 17. Okno porgramy  Calibrate [35]
W celu wyskalowania mapy, należy znać przynajmniej jeden rzeczywisty wymiar
w terenie, który obejmuje mapa. Może być to powierzchnia jakiejś działki lub długość
odcinka. Wówczas wzorcową linię o kolorze czerwonym zamieszczoną na mapie
wymiarujemy podając, jej długość w metrach lub kilometrach.
Od tego momentu mapa rastrowa jest już wyskalowana. Jeśli chcemy mierzyć na niej
powierzchnię działek, należy wówczas obrysować mierzoną działkę linią, a po jej zamknięciu
powierzchnia działki ukazuje się w nowym okienku.
Kalibracja mapy polega nie tylko na jej wyskalowaniu, ale również na ustawieniu
względem kierunków geograficznych. Takiej czynności można dokonać podając współrzędne
geograficzne minimum trzech punktów i wówczas mapa ulegnie wyskalowaniu oraz
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
ustawieniu względem kierunków geograficznych. Naniesienie współrzędnych punktów musi
być poprzedzone wcześniejszymi pomiarami GPS em w terenie.
GPS  (Global Positioning System).
Rys. 18. Konfiguracja satelitów operacyjnych GPS [26]
Ogólnoświatowy, satelitarny system lokalizacji obiektów wprowadzony został w roku
1978 na potrzeby wojska przez amerykański Departament Obrony. Od roku 2000 był szeroko
wykorzystywany w obszarach cywilnych zastosowań, np. w zakresie monitorowania spedycji
ładunków lub jako funkcja dodatkowa w telefonii komórkowej.
Rys. 19. Satelita GPS [26]
System GPS pracuje na obszarze całej Ziemi, bo w każdym punkcie globu widoczne są
zawsze przynajmniej cztery satelity. Co najmniej 24 satelity krążą po orbitach na wysokości
około 20183 km. Jest to orbita niższa od geostacjonarnej. System wielu nadajników jest
bardzo kosztowny, Amerykanie regularnie muszą umieszczać na orbicie kolejne
w zastępstwie tych, które zeszły z właściwej orbity lub uległy awarii.
Zasada działania
Sygnał dociera do użytkownika na dwóch częstotliwościach nośnych f1 = 1575,42 MHz
i f2 = 1227,6 MHz. Druga częstotliwość ze względu na utajnione szyfrowanie sygnału jest
dostępna tylko dla armii USA. Porównanie różnicy faz obu sygnałów pozwala na dokładne
wyznaczenie czasu propagacji, który ulega nieznacznym wahaniom w wyniku zmiennego
wpływu jonosfery.
Satelity są w ciągłym ruchu; wyznaczenie pozycji odbiornika na podstawie pomiaru tzw.
pseudoodległości od kilku satelitów jest również złożonym zadaniem.
Dla poprawnej pracy systemu kluczowy jest czas. Każdy satelita jest wyposażony w zegar
atomowy, dzięki czemu jego sygnał jest dokładnie zsynchronizowany z całym systemem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Jednocześnie satelity tworzą razem z kilkoma nadajnikami naziemnymi swoistą sieć korekcji
czasu. W efekcie odbiornik GPS podaje nie tylko pozycję, ale również bardzo precyzyjny
czas.
W celu określenia pozycji w trójwymiarowej przestrzeni i czasu systemu, konieczny jest
jednoczesny odbiór z przynajmniej czterech satelitów. Odbiornik oblicza trzy pseudodległości
do satelitów oraz odchyłki czasu (różnicy między tanim i niedostatecznie dokładnym
wzorcem kwarcowym zainstalowanym na odbiorniku i precyzyjnym zegarem atomowym na
satelicie). Dokładne współrzędne satelity są transmitowane w depeszy nawigacyjnej.
W przypadku możliwości odbioru tylko z trzech satelitów niektóre odbiorniki mogą pracować
w trybie 2D z ustawioną przez użytkownika wysokością.
Zasada działania odbiornika GPS: głównym zadaniem odbiornika jest pomiar odległości
co najmniej 4 satelitów przy wykorzystaniu L1 i L2. Są to odbiorniki wielokanałowe
umożliwiające jednoczesną rejestrację sygnałów pochodzenia nawet od 12 satelitów. Każdy
odbiornik ma antenę, ustawioną nad ustalonym punktem, którego współrzędne chcemy
określić. Odbiera ona sygnały od wszystkich dostępnych satelitów i po wstępnym
wzmocnieniu transmituje je do sekcji częstotliwości radiowych odbiornika. Zgromadzone
informacje są następnie transmitowane do komputera i dzięki odpowiedniemu urządzeniu
komputer dokonuje odpowiednich obliczeń.
Ze względów technicznych dokładność obliczania wysokości nad poziomem morza jest
około 3 razy mniejsza niż długości i szerokości geograficznej. Wynika to z geometrii wcięcia
przestrzennego wykorzystanego do wyznaczenia pozycji.
Odbiorniki GPS wyposażono w wiele funkcji. Między innymi:
- określenie współrzędnych według różnych układów odniesienia (standardowo WGS 84),
- rejestrowanie śladu,
- nawigacja  do punktu oraz  po trasie ,
- track back (czyli powrót do miejsca wyjścia  tą samą trasą ),
- pomiar odległości,
- wyznaczenie powierzchni (np działki),
- obliczanie wschodów i zachodów słońca oraz pór księżyca,
a w bardziej rozbudowanych odbiornikach:
- wyświetlanie map i nawigacja na mapach warstwowych,
- komunikacja przez port szeregowy (RS232/USB) i bluetooth z innym sprzętem
elektronicznym (PC, PPC, Palm, elektroniczna mapa morska ECDIS),
- autorouting (wyznaczanie automatycznej trasy  po drogach ).
Wersje lądowe mogą być wyposażone w cyfrowe mapy terenu (takie urządzenia są np.
instalowane w samochodach) oraz lekkie odbiorniki przenośne zasilane bateriami lub
akumulatorami.Dynamicznie rozwija się segment odbiorników GPS do tzw. palmtopów.
Dzięki niskiej cenie i możliwości wyboru oprogramowania, które najlepiej spełnia
oczekiwania użytkownika, jest to alternatywne rozwiązanie dla urządzeń typu wszystko  w 
jednym. Popularne stają się również palmtopy/PDA z wbudowanym odbiornikiem GPS.
Dostępny jest bardzo szeroki wybór oprogramowania zarówno do nawigacji samochodowej
(np. Automapa, Navigo), morskiej, jak i specjalistyczne programy (np. do pomiaru
powierzchni). Coraz częściej GPS stosuje się w telefonach komórkowych. Do tego celu
wystarczy odbiornik GPS z bluetooth i kompatybilny telefon. Również na telefony powstało
wiele aplikacji obsługujących GPS.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Mapa rastrowa i cyfrowa
Dane przestrzenne, w formie cyfrowej, mogą występować jako dane rastrowe lub dane
wektorowe. Obraz tych danych składa się na treść mapy numerycznej.
Mapa rastrowa to bitmapa będąca cyfrową reprezentacją mapy wykonanej w konkretnej
skali i odwzorowaniu kartograficznym. Najczęściej tworzona jest poprzez skanowanie map
analogowych (papierowych lub foliowych).
Ze względu na stałą rozdzielczość mapy rastrowej nadaje się ona do odwzorowania
małych obszarów, dla których nie występuje w stopniu istotnym zniekształcenie
charakterystyczne dla wybranego odwzorowania kartograficznego.
Mapa taka może być przydatna, gdy zachodzi potrzeba wykonania komputerowego
projektu (na przykład budowlanego) w sytuacji, w której nie dysponujemy mapą wektorową
danego obszaru. Innym zastosowaniem mapy rastrowej jest wykorzystanie jej w amatorskich
urządzeniach GPS z wyświetlaczem LCD. Wreszcie poprzez wykonanie wektoryzacji można
z mapy rastrowej otrzymać mapę wektorową.
Rys. 20. Program do rejestracji działek rolnych [27]
Pomiar pól. Oprogramowanie do pomiarów działek. Pomiaru pól
dokonuje się np. z użyciem przenośnego komputera (palmptopa), na
którym zainstalowano specjalistyczne oprogramowanie oraz antenę GPS.
Przy dużych powierzchniach pomiaru można dokonywać objeżdżając
pole samochodem czy quadem, na którym zainstalowano antenę GPS.
Miejsca bagniste lub zakrzewione obmierza się, stosując pomiary
równoległe. Po dokonaniu obmiaru pól można dokonać wydruku mapy
poglądowej gospodarstwa z naniesionymi wszystkimi działkami.
Z dokonanych pomiarów można otrzymać tabelaryczne zestawienia
powierzchni wszystkich działek.
Rys. 21. Odbiornik GPS [28]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Specjalistycznym przyrządem przystosowanym do pomiaru pól jest np. urządzenie GPS.
Zestaw pomiarowy w formie najprostszej składa się z przenośnego odbiornika GPS
i podłączonej do niego anteny zewnętrznej. Pomiaru pól powyżej 1 ha dokonuje z błędem
pomiaru poniżej 3%, co jest wymogiem obowiązującym na potrzeby agencji płatniczej
ARiMR przy pomiarach kontrolnych w związku z dopłatami bezpośrednimi.
Rejestrację pomiarów dokonuje się w formie map pól z odnotowaniem podstawowych
parametrów (obwód pola, powierzchnia). Dane w tym urządzeniu są rejestrowane, a póz
niej
obrobione za pomocą programu MapSource Trip&Waypoint Manager.
Skanowanie map
Mapę papierową można zeskanować i stworzyć jej obraz elektroniczny. Powstała mapa,
nosi nazwę mapy rastrowej. Do pracy na zeskanowanej mapie konieczne jest jej
wyskalowanie lub kalibracja, czyli wyskalowanie połączone z naniesieniem na mapę trzech
punktów ze współrzędnymi geograficznymi. Tak przygotowana mapa sama dokona
właściwego pozycjonowania wobec kierunków geograficznych oraz zachowa właściwą skalę.
Programem do skalowania i kalibracji map rastrowych jest np. Calibrate. To bardzo
prosta aplikacja, która z właściwą sobie precyzją dokona przeskalowania mapy. Mapa tak
przygotowana nadaje się do dokonywania na niej pomiarów właściwych (odległości
i powierzchni pól).
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzuje się oprogramowanie do kompleksowej obsługi gospodarstwa?
2. Jakie znasz oprogramowania komputerowe, które można wykorzystywać w zarządzaniu
gospodarstwem rolnym?
3. W jaki sposób moduł ekonomiczny komputerowych programów obsługi gospodarstwa
będzie wspomagał zarządzanie gospodarstwem?
4. Które oprogramowania wspomagają projektowanie siedlisk?
5. Jakie specjalistyczne oprogramowanie oferują instytuty badawcze?
6. Czym jest mapa rastrowa, a czym wektorowa (cyfrowa)?
7. Na czym polega skalowanie, a na czym kalibracja map?
8. Czym jest system GPS?
9. Co mierzą i jak działają ręczne urządzenia GPS?
10. Jakie cechy (wskaz
niki) pomiarów nanoszone są na mapę obmierzaną rejestratorem GPS?
11. Z jakim błędem pomiaru pracują rejestratory GPS (np. Garmin)?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W oparciu o dowolne oprogramowanie do kompleksowej obsługi gospodarstw zarejestruj
w systemie własne gospodarstwo. Wprowadz
podstawowe dane rejestrowe, nanieś minimum
dwie działki ewidencyjne i cztery rolne. Uzupełnij informacje o działkach mapami
rastrowymi. Zaplanuj racjonalne ich użytkowanie i oblicz koszty produkcji na tych działkach
(w formie uproszczonej).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się przynajmniej z wersją demo programu do kompleksowej obsługi
gospodarstw rolnych,
2) zgromadzić mapy rastrowe lub wektorowe swojego gospodarstwa,
3) przygotować wstępne dane nt. ponoszonych w gospodarstwie kosztów zmiennych
i stałych.
4) nanieść zgromadzone dane do programu i przeanalizować powstałe koszty dla
poszczególnych działek rolnych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer ze specjalistycznym oprogramowaniem,
 aparat (najlepiej cyfrowy), skaner,
 dokumenty z
ródłowe (wypisy z ewidencji gruntów, akty notarialne, mapy, plany)
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiaru dowolnego terenu rolniczego rejestratorem GPS. Przenieś mapę
wektorową (cyfrową) z rejestratora do komputera PC. Dokonaj za pomocą programu
komputerowego obliczenia pola powierzchni mierzonej działki i obwodu pola.
Przygotuj opis działek zgodnie z podaną tabelą:
Nr Powierzchnia Obwód działki Spostrzeżenia Rastrowa lub
działki (rodzaj uprawy, szkodniki, drzewa itp.) cyfrowa mapa
działki
(hiperłącza)
1
2
3
4
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić dane dotyczące własnego lub innego gospodarstwa rolnego,
2) zgromadzić materiał zdjęciowy do bazy,
3) wykonać pomiaru działki z użyciem rejestratora GPS.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer ze specjalistycznym oprogramowaniem,
 rejestrator GPS,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Na podstawie otrzymanej mapy papierowej, dokonaj jej skanowania i skalowania.
Wprowadz
obraz (mapę rastrową) do dowolnego programu umożliwiającego skalowanie
(kalibrację) map. Z użyciem dostępnych narzędzi programowych przeskaluj mapę i zmierz
pola powierzchni wszystkich działek rolniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić dane dotyczące własnego lub innego autentycznego gospodarstwa rolnego,
2) zgromadzić materiał zdjęciowy do bazy,
3) przeskalować wgrane do komputera mapy,
4) dokonać obmiaru działek.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer ze specjalistycznym oprogramowaniem,
 skaner lub aparat (najlepiej cyfrowy),
 wypisy i wyrysy działek ewidencyjnych
 literatura z rozdziału 6.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić kilka programów komputerowych wspomagających
zarządzanie gospodarstwem rolnym?
2) użyć wybrany program do kompleksowej obsługi gospodarstw
rolnych i wprowadzić dane o produkcji, wielkości działek i sprzęcie
rolniczym?
3) skorzystać i zastosować w planie rozwoju gospodarstwa informacje
z dowolnej bazy danych oferowanej przez instytuty badawcze?
4) zastosować wybrany program komputerowy do zaprojektowania
siedliska?
5) odtworzyć z mapy fragmenty siedliska łącznie z ogrodzeniem
i wyposażeniem ogrodu?
6) dokonać skalowania i kalibracji mapy rastrowej oraz policzyć
powierzchnie znajdujących się na niej działek?
7) wyjaśnić istotę działania rejestratora GPS?
8) posłużyć się urządzeniem GPS (rejestratorem GPS)?
9) wyjaśnić, jakich i z jaką dokładnością pomiarów można dokonać
z użyciem średniej klasy GPS-u?
10) dokonać pomiaru powierzchni wskazanego pola uprawnego
z użyciem rejestratora GPS?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez uzasadnienia,
nie będzie uznane.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Bezpieczne monitory komputerów powinny posiadać następujące parametry techniczne
a) rozdzielczość1024x768 pikseli i częstotliwość odświeżania 50 Hz.
b) rozdzielczość minimum 800x600 pikseli i częstotliwość odświeżania minimum
85Hz.
c) rozdzielczość minimum 800x600 pikseli i częstotliwość odświeżania do 85 Hz.
d) rozdzielczość minimum1024x768 pikseli i częstotliwość bez znaczenia.
2. Optymalna odległość monitora od oczu użytkownika komputera powinna wynosić
a) do 50 cm.
b) powyżej 70 cm.
c) ok. 1 m.
d) od 50 do 70 cm.
3. Higiena i bezpieczeństwo pracy z komputerem wymaga, by
a) używać podpórki pod stopy, robić odpoczynek po każdych 2 godzinach pracy.
b) monitor ustawiony był tyłem do z
ródła światła, nieprzerwany czas pracy nie dłuższy
niż 5 godzin.
c) używać krzesła z regulowaną wysokością i oparciem oraz pracować wyłącznie na
monitorach nie mniejszych niż 17 .
d) stosować listwy antyprzepięciowe z bolcami, przestrzegać właściwego włączania
sprzętu  najpierw wszystkie urządzenia peryferyjne, a na końcu komputer.
4. Popularnymi w Polsce (również o charakterze rolniczym) serwisami/giełdami
towarowymi są
a) Targi Rolne oraz ONET.
b) Warszawska Giełda Towarowa i AgroSystem.
c) ALLEGRO oraz Internetowa Giełda Rolnicza i Towarowa.
d) Targi Rolne i Wikipedia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
5. Centralna Biblioteka Rolnicza im. Michała Oczapowskiego w Warszawie
a) jest biblioteką uczelnianą.
b) jest biblioteką udostępnianą wyłącznie pracownikom nauki.
c) posiada bardzo bogate zbiory starodruków, czasopism rolniczych oraz kilka baz
danych.
d) jest jednostką badawczą pracująca na zlecenie SGGW.
6. Przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzona jest od kilku lat baza o nazwie
a) NawSald.
b) Zalecenia Ochrony Roślin.
c) MacroBil.
d) Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej.
7. Popularnymi stronami internetowymi o charakterze rolniczym są
a) Pierwszy Portal Rolny oraz strona ARMR.
b) VETA-AGRO.
c) Wirtualna Polska.
d) TONAGRO.
8. AltaVista i Google to
a) serwery treści.
b) system zarządzania klientem.
c) odmiana  helpdesku .
d) przeglądarki internetowe.
9. Serwery FTP pozwalają
a) sprawniej kopiować pliki do komputera poprzez sieć.
b) kopiować jedynie pliki graficzne.
c) przesyłać widomości tekstowe jedynie po sieci LAN.
d) archiwizować e-maile.
10. Najbardziej popularnym obecnie serwerem poczty elektronicznej z użyciem stosownego
protokółu są
a) POP3.
b) CPYNET.
c) MSN Explorer.
d) ONET.PL.
11. Alias internetowy to
a) adres poczty elektronicznej z podwójną domeną.
b) alternatywny adres poczty elektronicznej.
c) to darmowe konto internetowe dla firm.
d) podwójnej pojemności skrzynka pocztowa.
12. Edytory tekstu, które są i były wykorzystywane w szkołach to
a) OpenOfice, Word, TAG.
b) StarOffice.
c) TAG i Word.
d) Word, Excel i Writer.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
13. Regulację marginesów, wielkości stopki i nagłówka można dokonać
a) w oknie  Narzędzia  Opcje programu .
b) w oknie  Format  Ustawienia marginesów .
c) w oknie  Plik  Ustawienie strony .
d) w oknie  Edycja  Zamień .
14. Wstawianie obrazów do dokumentów w programie  Word można dokonać
a) zawsze, ale po ich sformatowaniu.
b) zawsze, ale tylko między linie bez możliwości oblewania tekstem.
c) zawsze, ale tylko w formie klipartów.
d) niezależnie od miejsca i rodzaju.
15. Chroniony formularz arkusza kalkulacyjnego charakteryzuje się
a) zabezpieczeniem dokumentu przed uszkodzeniem i wnoszeniem niepożądanych
zmian.
b) wyłącznie zabezpieczeniem go przed otwarciem.
c) brakiem możliwości zapisania dokumentu na dysku.
d) jedynie możliwością jego przeglądania.
16. Kwerenda w bazie danych to
a) zbiór rekordów.
b) zbiór formularzy.
c) kreator ukierunkowany na generowanie dowolnej bazy.
d) narzędzie do zbierania danych z różnych tabel.
17. Autofiltry używa się w arkuszu kalkulacyjnym w celu
a) zabezpieczenia danych w tabelach.
b) pokazania danych w tabeli zgodnie z wybranym kryterium.
c) automatycznego wywołania ciągu poleceń.
d) sformatowania komórek w arkuszu.
18. Uniwersalnym oprogramowanie do wspomagania pracy w gospodarstwie rolnym jest
program
a) FarmWorks, BitFarma.
b) AgroPomiar, NawSald.
c) System Trzoda, Bit farma.
d) AgaPig, ArCon.
19. System GPS to
a) system telefonii komórkowej.
b) zbiór satelitów wojskowych czasowo udostępnionych służbie cywilnej.
c) obszerne oprogramowanie do obsługi GPS.
d) globalny system pozycjonowania oparty na danych z satelitów.
20. Rejestrator GPS może rejestrować w programie następujące dane
a) pomiar odległości między minimum trzema punktami.
b) mapy rastrowe.
c) pomiar odległości między punktami i wyznaczać powierzchnię działek.
d) współrzędne geograficzne i kubaturę budowli.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
21. Dopuszczalny przez ARiMR błąd przy pomiarze działek rolnych wynosi
a) od 3% do 5%.
b) nie więcej niż 5%.
c) do 3%.
d) poniżej 1%.
22. Minimalna  wymagana do prawidłowego działania  ilość widzianych przez urządzenie
GPS satelitów wynosi
a) 3 satelity.
b) 4 satelity.
c) 5 satelitów.
d) 1 satelita.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie technik komputerowych w działalności rolniczej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
6. LITERATURA
1. Andrzejewski M., Jonas K., Młodkowski P.: Zastosowania technik komputerowych
w rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna. Oddział Polskich Wydawnictw
Profesjonalnych, Kraków 2004
2. Benicewicz-Miazga A.: e-Business w Internecie i multimediach. MIKOM. Warszawa
2003
3. Brookshear Glenn J.: Informatyka w ogólnym zarysie. WNT, Warszawa 2003
4. Czarny P.: Excel 2007 PL.Kurs. Helion, Gliwice 2007
5. Dec Z., Konieczny R.: ABC komputera 2005. Edition 2000, 2005
6. Heathcote O. H. U.: Internet. Książka ucznia. Informatyka w szkole. Read Me 2000
7. Koba G.: Informatyka. Podstawowe tematy + CD. Wydawnictwo Szkolne PWN,
Warszawa 2005
8. Ignaczewski G., Wysocki O.: BITFARMA. Program do zarządzania gospodarstwem
rolnym. CDR, Poznań 2007
9. Kowalczyk G.: Word 2007 PL. Kurs. Helion, Gliwice 20007
10. Langer M.: Po prostu Word 2003. Helion, Gliwice 2004.
11. A
uszczyk E., Kopertowska M.: Ćwiczenia z Word 2003 Wersja polska. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2007
12. Mendrela D., Szeliga M.: Acces 2007 PL. Kurs. Helion, Gliwice 2007
13. Michael J.Hernandez: Bazy danych dla zwykłych śmiertelników. MIKOM, Warszawa
2004.
14. Microsoft Press: Microsoft Offiec Access 2003 krok po kroku. ReadMe, Warszawa 2004.
15. Nowakowski Z.: Dydaktyka informatyki i technologii informacyjnej w praktyce. Wybrane
zagadnienia 2. Jak uczyć. MIKOM, Warszawa 2003
16. Tanaś M. (red.): Technologia informacyjna w procesie dydaktycznym. MIKOM,
Warszawa 2005
17. http://portalwiedzy.onet.pl/76754,rolnictwo,haslo.html
18. http://bg.au.poznan.pl.
19. http://www.iung.pulawy.pl/Macrobil.html
20. http://www.ior.poznan.pl/zalecenia.htm
21. http://www.onet.pl/
22. http://www.google.pl/
23. http://pl.wikipedia.org/wiki/Poczta_elektroniczna
24. http://www.bip.minrol.gov.pl/
http://www.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1379&LangId=0
25. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:GPS-24satellite.png.
26. http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Navstar.jpg.
27. http://www.gpmapa.pl/gps/mapsource.php.
28. http://garmin.pl/tech/?mod=news&cID=22&ct=article.
29. System WINDOWS XP SP2. Okno internetowe serwera FTP.
30. System WINDOWS XP SP2. Okno systemowe.
31. Microsoft Office WORD 2003. Okno systemowe.
32. Microsoft Office ACCES 2003. Okno systemowe.
33. Microsoft Office EXCEL 2003. Okno systemowe.
34. FARM WORKS. CALIBRATE.Oprogramowanie do kompleksowej obsługi gospodarstw
rolnych.
35. WYMARZONY OGRÓD. Intersoft
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49