36444

Ironia romantyczna

Wykształcona przez filozofię i estetykę niemieckiego romantyzmu koncepcja postawy artysty wobec świata, charakteryzująca się:

- absolutną przewagą czynnika podmiotowego nad przedmiotowym, subiektywnego nad obiektywnym, Ja nad nie-ja, snu nad jawą, twórczej fantazji nad rzeczywistością etc.

- traktowaniem twórczości jako gry ujawniającej przeciwieństwa rządzące bytem i sztuką, a pozwalającej na uzyskanie wobec nich dystansu

W sferze reguł literackich ironii romantycznej odpowiadało m.in. igranie utrwalonymi w tradycji konwencjami literackimi i wartościami estetycznymi, łączenie pierwiastków sprzecznych i dysonansowych, tragicznych i komicznych, wzniosłych i niskich, realistycznych i fantastycznych, literackich i ludowych, morałistycznych i libertyńskich, eksponowanie dominacji artysty nad dziełem, a bohatera nad światem przedstawiony. Koncepcje ironii romantycznej znalazły szczególnie znaczący wyraz w twórczości Słowackiego i Norwida.

Liidwpśę

Program nawiązywania do ludowej literatury, czerpania z niej motywów i wzorców stylistycznych, a niekiedy też przyswajania właściwych jej postaw wobec świata, sformułowany po raz pierwszy w okresie romantyzmu. Wyraził się on w zwrocie do motywów ludowych, przede wszystkim fantastycznych, w dążeniu do ukazywania świata przez pryzmat ludowego bohatera, w przywołaniu gatunków literackich, które do tej pory funkcjonowały głównie w folklorze (przede wszystkim ballady).

Ortentalizm

Najbardziej rozwinięta i najwcześniej utrwalona w kulturze europejskiej postać egzotyzmu: uzewnętrznione w twórczości literackiej zainteresowania i fascynacja rozmaitymi przejawami życia i kultury narodów Wschodu (zwłaszcza kultury arabskiej, perskiej, hinduskiej, chińskiej i japońskiej). Orientalizm szczególne znaczenie zyskał w literaturze romantycznej, umożliwiając tworzenie wizji świata pociągającego kolorytem lokalnym oraz służąc kreacji niepospolitego bohatera. Romantyczny orientalizm znalazł wyraz zarówno w rozprawach teoretycznych (F. Sclilegel), jak i w twórczości największych poetów epoki (Byron, Goethe, Hugo, Mickiewicz, Słowacki).

Parnasizm

Kierunek w poezji francuskiej, dominujący w okresie pomiędzy romantyzmem a symbolizmem. Nazwa pochodzi od antologii Le Parnasie contemporain, której tom I ukazał się w roku 1866, a następne w latach 1871 i 1876. Zebrano w niej utwory większości działających wówczas poetów, w tym także przyszłych symbolistów. Początki parnasizmu sięgają lat 40 i wiążą się z reakcją antyromantyczną. Istotny czynnik wiążący grupę stanowiła niechęć do romantycznego liryzmu z jego skłonnością do intymności i bezpośrednich wyznań. Pamasizm proponował poezję zobiektywizowaną, niekiedy nawet bliską dyskursu naukowego, przede wszystkim opisową. Przejawiał tendencję do czerpania motywów z kultur archaicznych i egzotycznych, przede wszystkim zaś do świata antycznego. Szczególny nacisk kładł na zewnętrzną doskonałość formy, faworyzował różnego rodzaju wirtuozowskie chwyty wersyfikacyjne i skomplikowane formy poetyckie. Bliskie mu było hasło „sztuka dla sztuki”. Parnasizm wywarł wpływ na prekursorów symbolizmu (CK Baudelaire). Jego domeną była