7648594647

Kant a filozofia idealizmu niemieckiego 63

doktorskiej zanotował on: „Cała żmudna praca krytycznej analizy wydaje się zbyteczna wobec szczęśliwego posiadania »oglądu intelektu-alnego«, dzięki któremu w równym stopniu została przeniknięta treść i forma, a więc zniknął ustanowiony przez Kanta dualizm dla metody badań transcendentalnych. Natomiast przy takim ujęciu istoty rozumu niemożliwe jest, aby w teorii wiedzy uznawać jeszcze jakiekolwiek ograniczenia pojmowania*²⁷. Gwoli sprawiedliwości dodać należy, że wynikający stąd idealizm mógłby zostać uznany za idealizm proweniencji Kantowskiej, gdyby przyjąć, że Fichte czytał jedynie pierwsze wydanie Krytyki czystego rozumu. Wprawdzie znawcy problemu tego nie potwierdzają, ale warto sobie uświadomić, że spór między kanty-stami a antykantystami rozpoczął się już po pierwszym wydaniu Kan-towskiego dzieła.

Kolejnym niezwykle ważnym elementem filozofii Fichtego jest dia-lektyka. Pojawia się ona w koncepcji Fichtego ze względu na opozycyjny charakter bytu i czynu, charakter, który ujawni się także w jego dynamiczno-etycznym idealizmie. Systemy metafizyczne rozwiązywały przede wszystkim problem bytu i jego poznania, tymczasem Fichte, będąc filozofem wolności, próbuje rozwiązać właśnie problem wolności, co ujawnia trudności z rozwiązaniem problemu bytu. W zasadzie można przyjąć, iż Fichte akcentuje przede wszystkim wolność, a zarazem stara się ukazać ograniczenia jej ujęcia w systemie Kanta. Nie wolno zapominać, że Kantowskie rozwiązanie problemu wolności możliwe jest jedynie przy założeniu istnienia świata rzeczy samych w sobie i świata fenomenalnego. Fichte wikła się jednocześnie w problematykę bytu i dlatego wysuwa postulat traktowania dialektyki jako metody, która — w jego przekonaniu — może wypracować warunki samoświadomości działania. Dialektyka w ujęciu Fichtego wiąże się ściśle z rozumieniem filozofii, która jest nauką czysto aprioryczną, a mimo to odnosi się do tego, co realne. „Według tego droga teorii wiedzy musi być zejściem od tego, co nie-określone i czyste w sobie w całkowicie nieokreślalnej nieskończoności aktu pierwotnego, do określonej skoń-czoności świadomości indywidualnej”²⁸. Metoda dialektyczna nabrała więc w rozumieniu Fichtego charakteru metody aprioryczno-dia-lektycznej i w tym znaczeniu stała się wzorcowa dla całego idealizmu niemieckiego²⁹.

²⁷    E. Łask: Fichtes Idealismus und die Geschichte. In: Idem: Gesammelte Schriften. Hrsg. von E. Herrigel. Bd. 1. Tubingen 1923, s. 76.

²⁸    „Der Weg der W.-L. muB demnach ein Abstieg sein von der un-bestimmten und rein in sich ganz unbestimmbaren Unendlichkeit der Tathandlung zur bestimmten Endlich-keit des individuellen Bewufitseins”. H. Heimsoeth: Fichte. Munchen 1923, s. 109.

²⁹    Zob. F. Ueberweg: Grundriss der Geschichte der Phiiosophie. Hrsg. von T.K. O e s -