7648594675

Kant a filozofia idealizmu niemieckiego 89

Romantyzm. ScWei ermacher

Filozofia romantyzmu jest prądem umysłowym, który wynika z rozważań filozoficznych Fichtego, a ponadto istotną rolę w jego powstawaniu przypisuje się również dziełu Johanna Wolfganga von Goethego (1749—1832) Lata nauki Wilhelma Meistra (Wilhelm Meisters Lehrjah-re)¹²⁷. Tym samym ścisły związek Kanta z romantyzmem przestaje być tak oczywisty. Ale przecież nie wszyscy romantycy byli filozofami. Wręcz przeciwnie, zdaniem Hartmanna, ten ruch umysłowy wykształcił właściwie dwóch filozofów, którymi są wczesny Schelling oraz Friedrich Ernst Daniel Schleiermacher (1768—1834)¹²⁸. Hartmann stwierdza: „[...] romantyzm jednak w zasadzie nie jest filozofią”¹²⁹. Nieco mniej radykalnie, ale w podobnym duchu ocenia romantyzm Lehmann, który zauważa: „Metafizyka romantyzmu, z której wyłączamy tutaj Hegla i Schopenhauera, jest wrogiem wszelkiej filozofii refleksji, wszelkiego subiektywizmu, wszystkich teorii poznania podążających od świadomości i zdążających do świadomości”¹³⁰. Wydaje się zatem, że ocena romantyzmu nie jest jednoznaczna. Ale też wynika to z faktu, że do reprezentantów romantyzmu należy katolicki teozof Franz von Baader (1765—1841), Friedrich Schlegel (1772—1829), Novalis, właśc. Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg (1772—1801), oraz Friedrich Hólderlin (1770—1843). Zasługa romantyków polega przede wszystkim na tym, że obudzili świadomość historyczną, z czego później Hegel skorzystał w budowaniu swej filozofii. Właśnie w odniesieniu do romantyków widać różnicowanie się filozofii idealizmu niemieckiego. Fichte bowiem podejmuje w swej filozofii problematykę ducha, którą Hegel ujmuje historycznie. Różnica polega wszakże na tym, że Fichte wychodzi od Ja, ale także przy nim pozostaje. Inaczej Schelling, który rozpoczyna od przyrody. Dla Schellinga i Hegla Ja nie jest już punktem wyjścia filozofii, jak w myśli Fichtego. Zarazem jednak Schelling nie pokazuje, jak różnicuje się byt, czyli Absolut. Absolut Schelling określa jako identyczność obiektywnego i subiektywnego, co później znajdzie odzwierciedlenie w Heglowskiej dialektyce.

¹²⁷    Za reprezentanta romantyzmu we Francji uznawany jest przede wszystkim Fran-ęois-Pierre Maine de Biran (1766—1824). Zob. F. Copleston: Historia filozofii. Tłum. B. Chwedeńczuk. T. 9: Od Maine de Biruna do Sartre'a. Warszawa 1991, s. 32—46.

¹²⁸    Zob. N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus..., s. 163.

¹²⁹    Ibidem.

¹³⁰    G. Lehmann: Geschichte der nachkantischen Philosophie..., s. 49.