3784494771

Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego www.ekologiasztuka.pl/tliink.tank.feministvcznv moglibyśmy spokojnie nazywać kobiece zachowanie „aktywnym", męskie zaś „hiperaktywnym" czy nawet „hiper-agresywnym".

Warto również wspomnieć — tytułem pointy — o ponawianych ostatnio próbach gromadzenia danych z nauk przyrodniczych na poparcie tez socjologicznych w stylu Lionela Tigera.¹⁹ Zdaniem Tigera uzasadnieniem genetycznym patriarchatu ma być „instynkt zadzierzgiwania więzi" u mężczyzn, który umożliwił im opanowanie ludzkiego społeczeństwa. Łatwo wyobrazić sobie konsekwencje takiej teorii, gdybyśmy zastosowali jej przesłanki do dowolnej grupy rządzącej. Koncepcja Tigera wydaje się opaczną prezentacją prac Lorenza i innych badaczy zachowania zwierząt, a jedynym dowodem wrodzonej męskiej skłonności do stowarzyszania się jest historia i organizacja patriarchatu. Domniemane świadectwo empiryczne okazuje się więc równie złudne, co oparte na błędnym kole: przedstawiając dane historyczne zamiast genetycznych dowodzimy po prostu istnienia patriarchatu, a nie istnienia pewnego męskiego instynktu. Ów instynkt ma zresztą obecnie raczej marne widoki — wiele poważnych autorytetów zarzuciło kompletnie teorię ludzkich instynktów (skomplikowanych i wrodzonych wzorców zachowania) na rzecz odruchów i popędów (prostych reakcji układu nerwowego).²⁰

Jeżeli nawet uznamy seks za popęd, trudno nie spostrzec, że olbrzymie połacie naszego życia, które opatrujemy mianem „zachowań płciowych" (czy to we wczesnej socjalizacji, czy w wieku dojrzałym), są produktem uczenia się. Tak prosta czynność, jak coitus, stanowi w istocie wynik długiej serii wyuczonych reakcji na wzorce i postawy (między innymi wobec partnera), jakie wpoiło w nas środowisko społeczne. Fakt, iż recepty patriarchalne dla obu pici mają charakter arbitralny, nie umniejsza bynajmniej potęgi ich oddziaływania. Mało komu przyjdzie też do głowy kwestionować serio wzajemnie wykluczające się, sprzecznie i przeciwstawne kategorie „męskości" i „kobiecości", które nakłada się na osobowość człowieka i pod których presją każdy rozwija tylko połowę

¹⁹    L. Tiger: Men in Groups, N. York 1968.

²⁰    Instynkt sprawia, że zwierzęta budują skomplikowane gniazda, mrowiska i ule; popędowo, czyli

odruchowo ludzie czują głód, mrugają oczami itd.

Teresa Holówka, red. Nikt nie rodzi się kobietą. 1982

69