3784494785

Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego www.ckologiaszluka.pl/lhink.tank.feministyczny

i historyczną genezę. Ale jeśli nie był — jak sądzi część antropologów — pierwotną formą społeczną i pojawił się po jakiejś epoce prepatriarchalnej, to raczej trudno wyjaśniać jego początki większą siłą fizyczną mężczyzn, o ile nie założymy, że towarzyszyła temu zmiana orientacji, wartościujących i poznawczych.

Domysły genetyczne niweczy brak świadectw empirycznych. Spekulacje na temat prehistorii — bo nic innego nie możemy tu zrobić — są tylko spekulacjami. Gdyby sobie na nie pozwolić, trzeba by uznać domniemaną epokę prepatriarchalną za całkiem prawdopodobną.¹ W takim razie w umyśle naszych przodków podstawową zasadą musiała być płodność i witalizm. Nie jest wykluczone, że w warunkach prymitywnych, zanim rozwinęła się cywilizacja i nieco bardziej skomplikowana technika, ludzkość widziała najpotężniejszy przejaw siły twórczej w narodzinach dziecka i że zdarzanie to wydawało się jej cudem, splecionym analogią z urodzajem roślin.

Możliwe, że okolicznością, która radykalnie odmieniła owo nastawienie, było odkrycie ojcostwa. Są dowody na to, że starożytne kulty płodności od pewnego momentu zaczęły zwracać się ku patriarchatowi, degradując udział kobiety w prokreacji i przypisując moc życiową wyłącznie fallusowi. Ostatecznej konsolidacji mogła dokonać religia, która zdyskredytowała bądź wyeliminowała boginie, zastąpiła je Bogiem czy bóstwami męskimi, a następnie skonstruowała teologię supremacji mężczyzn, służącą przede wszystkim utrzymywaniu i uprawomocnianiu struktury patriarchalnej.²

Tyle na temat chwilowych rozkoszy zabawiania się w genezę. Pytanie o początki patriarchatu — czy był wynikiem po prostu większej fizycznej siły mężczyzn, czy też jej mobilizacji w pewnych okolicznościach — musi

64

1

   „Matriarchat" — poprzez analogię do „patriarchatu" — zakłada dominację jednej płci. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że do życia ludzkiego przywiązywano niegdyś mniejszą wagę i że większa siła fizyczna mężczyzn mogła równoważyć żeński kult płodności, to nie da się wykluczyć, iż okres prepatriarchalny miał -charakter egalitarny.

2

   Jak się wydaje, nastąpiło to w momencie, gdy neolityczne osady rolnicze zaczęły przekształcać się w miasta, zapoczątkowując tym samym cywilizację (zob. L. Mumford: The City in History, N. York 1961, rozdz. 1). Odkrycie ojcostwa — prawdopodobnie pierwsze odkrycie „naukowe" — mogło wieść w prostej linii do populacyjnej ekspansji, nadwyżek siły roboczej i stratyfikacji klasowej. Pewną rolę odegrało też przekształcenie polowań w wojny.

Teresa Holówka, red. Nikt nie rodzi się kobietą. 1982