1841899730

146

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

jeżeli jest mądry. Jednak uczyć się — to nie znaczy naśladować w czymkolwiek, a znaczy poznać metody pracy. Opanować zaś metodę pracy — to znaczy utrwalić ją sobie na cale życie. Gdyby uczenie miało się sprowadzać tylko do naśladowania, literatura nie osiągnęłaby tej doskonałości, która obowiązuje również młodych pisarzy. Jest coś komicznego w strachu przed uczeniem się od klasyków” (z art. „O literaturze” — str. 301);

.,Zaczęto mnie drukować w 1892 r., ale do 1895 r. nie wierzyłem, że moim zajęciem będzie literatura. Małe opowiadania, zamieszczane w gazetach, nie wyglądały w moim pojęciu poważnie. Było to jednak błędem — trzeba się bowiem uczyć pisać właśnie na małych opowiadaniach. gdyż one przyzwyczajają autora do oszczędności w słowach i do pisania zwięźle” (z art. „Jak ja piszę?” — str. 302);

„Żeby odzwierciedlić rzeczywistość, trzeba się nauczyć formułować syntezy, a nie dawać urywków i cząstek. Potrzebne jest szerokie uogólnienie, wielkie obrazy. Stąd wynika nieuchronnie konieczność uczenia się” („Rozmowy z młodymi szturmowcami” — str. 304);

..Talent? To jest umiłowanie swej pracy. umiejętność pracowania. Trzeba oddawać całego siebie, wszystkie swoje siły wybranej sprawie. Trzeba się uczyć, chłopcy! Jest się czego uczyć, bo dużo jest dla was nagromadzone!” (z listu do A. Rummera — str. 274).

Gorki, jak każdy prawdziwie wielki pisarz, był niezwykle skromny w ocenianiu samego siebie. Swoją odpowiedź na jeden z listów skierowanych do niego z prośbą o ocenę przysłanego mu rękopisu przez młodego adepta literatury, Gorki lak zakończył:

..Piszcie zwięźlej i skrupulatnie dobierajcie słowa. Ode mnie nic uczcie się pisać — jestem kiepskim przykładem! Uczcie się od Czechowa: oto jest pisarz, który nie używa zbędnych słów!” (z listu do A. Szablenki — str. 255).

Gorki przywiązywał wielką wagę do korzystania przez piszących z bogactwa języka ludowego. Wyraził to w następujących radach:

..Pozwalam sobie dać Wam dobrą radę: zawsze i wytrwale zgłębiajcie niewyczerpanie bogaty, miękki, cudowny ję-zysk ludowy! Da on Wam silę do wyważania swych uczuć i myśli” (z listu do A. Czeremnowa — str. 259);

..Zgłębiajcie twórczość ludową — to jest tak zdrowe, jak świeża woda źródlana; zbliżcie się do języka ludowego, szukajcie prostoty, zwięzłości, zdrowej siły, która tworzy obraz paroma słowami... Nie zapisujcie nigdy czystych stron waszego serca cudzymi słowami! Kto ma odwagę stać się pisarzem, powinien znaleźć w sobie siebie — to jest konieczny warunek!” (z listu do M. Jarce-wej — str. 254).

Gorki — tak samo jak Lenin — stawia bardzo wysokie wymagania pod względem etyczno-moralnym człowiekowi piszącemu, czy to literatowi, czy publicyście, czy dziennikarzowi. Wyraził to w wielu listach.

Gorki był niezrównanym polemistą i pamflecistą. Jego artykuły i notatki, demaskujące zakłamanie i nieodpowiedzialność różnych redakcji, zaprawione są kłującą ironią i szczerym oburzeniem, przy czym autor nie mówi ogólnikowo, lecz zawsze cytuje słowa i całe zdania zaatakowanych przez siebie, jako materiał dowodowy. Operuje przy tym rozległą gamą środków jak: zrywanie maski i ukazywanie prawdziwego oblicza bez-ideowych dziennikarzy, przenośnie, aluzje, jaskrawe epitety, celne przydomki ilp. Jednocześnie Gorki gorąco wzywa społeczeństwo do aktywnej walki z tymi „niegodziwościami”, a dziennikarzy — do pamiętania o tym, że powinni „wytaczać ze swych serc prawdziwie gorącą krew. a także prawdziwy sok nerwów”. A w ogóle Gorki uważał dziennikarstwo za posłannictwo, jak to widać z artykułu, zamieszczonego w 1895 r. w Samarskoj Gazietie, w której zdobywał ostrogi dziennikarza (..Na arenie walki o prawdę i dobro” — str. 25).

W innym miejscu wytyka różne biędy stylistyczne, historyczne ilp., spotykane na szpaltach gazet i czasopism oraz daje takie rady redaktorom czasopism:

„Redaktorzy obowiązani są znać choć pobieżnie historię literatury i poprawiać setki omyłek i błędów w artykułach współpracowników, a następnie powinni wiedzieć o rzeczy zasadniczej: wszystkie słowa wywodzą się z jakiegoś działania, pracy — i dlatego język jest kością, mu-skułem, nerwem, skórą faktów; i dlatego ścisłość, zrozumiałość, prostota języka są absolutnie niezbędne do tego, aby prawidłowo i dobitnie odtwarzać procesy tworzenia faktów przez człowieka i procesy wpływu faktów na człowieka” (z art. ..Zabawy w literatów” — str. 315—316).

*

Szczegółowa analiza całokształtu publicystycznej działalności Gorkiego została przeprowadzona przeze mnie